Σε μια συνεχή, φθίνουσα πορεία ο πληθυσμός

Σημαντικά κάτω από το απαιτούμενο επίπεδο το οποίο τουλάχιστον θα διατηρούσε τον πληθυσμό της Ελλάδας σταθερό, στα σημερινά επίπεδα, αναμένεται να κινηθεί το ποσοστό γονιμότητας τα επόμενα 50 χρόνια. Γεγονός που οδηγεί σε έναν συνεχώς φθίνοντα πληθυσμό, που το 2070 δεν θα ξεπερνάει τα 8,6 εκατομμύρια άτομα. Παράλληλα, όλο και περισσότεροι πολίτες ηλικίας άνω των 65 ετών θα εξαρτώνται από την εργασία των υπολοίπων, ήτοι του ενεργού πληθυσμού ηλικίας από 20 έως 64 ετών. Την αργή αύξηση του ποσοστού γονιμότητας, που φτάνει μόλις στο 1,5 το μακρινό 2070 από 1,3 το 2020, αλλά και τη συνεχή αύξηση του δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων, παρουσιάζει η δημογραφική ανάλυση που περιλαμβάνεται στο Πρόγραμμα Σταθερότητας 2021-2024, όπως κατατέθηκε στην Κομισιόν. Οι δημογραφικές αυτές προβολές δεν λαμβάνουν υπόψη τη σχεδιαζόμενη ασφαλιστική μεταρρύθμιση με την κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας, από τον Ιανουάριο του 2020, η οποία σύμφωνα και με τον αρμόδιο υφυπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Πάνο Τσακλόγλου έχει μεταξύ των βασικών στόχων της και την αποτελεσματική αντιμετώπιση των επιπτώσεων της γήρανσης του πληθυσμού στο ασφαλιστικό. Οπως επισημαίνουν άλλωστε και οι συντάκτες του προγράμματος, οι παραδοχές πάνω στις οποίες στηρίζονται οι δημογραφικές προβολές δεν λαμβάνουν υπόψη τους πιθανές αλλαγές πολιτικών.

Χαμηλό επίπεδο

Αναλυτικά, για τα επόμενα 50 χρόνια, το ποσοστό γονιμότητας παραμένει κάτω από το απαιτούμενο επίπεδο για τη διατήρηση ενός μη μειούμενου πληθυσμού όπως έχει οριστεί στο 2,1 για τις ανεπτυγμένες χώρες. Αυτό, σε συνδυασμό με την οριακή μεταβολή της καθαρής μετανάστευσης, οδηγεί τον πληθυσμό της χώρας σε μια συνεχή, φθίνουσα πορεία, με αποτέλεσμα από 10,7 εκατ. που είναι σήμερα, να προβλέπεται ότι μειώνεται σε 9,9 εκατ. το 2040 και πέφτει στο 8,6 εκατ. στο τέλος της εξεταζόμενης περιόδου, το 2070.

Ως ένας επιπρόσθετος, επιβαρυντικός παράγοντας, κυρίως στο ασφαλιστικό σύστημα της χώρας και στην πορεία των συνταξιοδοτικών δαπανών, έρχεται να λειτουργήσει ο δείκτης εξάρτησης γήρατος, που αναφέρεται στον αριθμό των ατόμων άνω των 65 ετών, προς τον ενεργό πληθυσμό, ηλικίας από 20 έως 64 ετών. Ο δείκτης αυτός αυξάνεται από 37,9 το 2019 σε 68,2 το 2050 και στη συνέχεια μειώνεται σε 65,2 το 2070. Αντίθετη πορεία έχει το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, το οποίο αυξάνεται από 79,0 το 2019 σε 86,4 το 2070 για τους άνδρες και από 84,3 το 2019 σε 90,3 το 2070 για τις γυναίκες. Το προσδόκιμο ζωής στα 65, δηλαδή πόσα χρόνια αναμένεται να ζήσει κατά μέσον όρο κάποιος, μετά τα 65 έτη, αυξάνεται από 18,8 το έτος βάσης σε 23,9 στο τέλος της περιόδου προβολής για τους άνδρες και από 21,8 έως 26,7 για τις γυναίκες.

Κάτω από το απαιτούμενο επίπεδο το ποσοστό γονιμότητας – Διαρκής αύξηση του δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων.

Αργός ρυθμός

Να σημειωθεί ότι οι βασικές μακροοικονομικές παραδοχές που ελήφθησαν υπόψη για να γίνουν οι δημογραφικές προβολές, δείχνουν έναν αργά αυξανόμενο ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ, που θα φθάσει στην κορυφή του 1,7% το 2040 και στη συνέχεια θα μειωθεί σταδιακά στο 1,3% έως το 2070, ενώ η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας προβλέπεται να ακολουθήσει μια αυξανόμενη πορεία έως το 2040, φτάνοντας στην κορυφή του 2,2% και στη συνέχεια σταδιακά θα πέσει στο 1,5% το 2070. Οι βασικοί καθοριστικοί παράγοντες, δηλαδή η αύξηση της παραγωγικότητας του συντελεστή εργασίας και το απόθεμα κεφαλαίου ανά εργαζόμενο, ακολουθούν παρόμοια πορεία. Για το 2020 λόγω της κρίσης κορωνοϊού, ο πραγματικός ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ που χρησιμοποιήθηκε ήταν -9,7%.