Αρθρο του Θοδωρή Γεωργακόπουλου

Οεορτασμός των 200 χρόνων από την ίδρυση της χώρας μας ήταν μια μοναδική ευκαιρία να θυμηθούμε τα πράγματα που μας ενώνουν. Ετσι δεν είναι; Τα απολύτως βασικά εννοώ, τα θεμελιώδη που μας συνδέουν, που συνθέτουν την όποια κοινή μας ταυτότητα, όπως αυτή διαμορφώνεται στην παλαβή μας εποχή. Υπήρχε καλύτερη ευκαιρία; Ε, έχουν περάσει έξι μήνες σε αυτή την εορταστική χρονιά πια. Σας φαίνεται να θυμηθήκαμε; Εμένα μου φαίνεται ότι τεκμηριώνεται εκκωφαντικά το αντίθετο. Οτι είμαστε πια τελεσίδικα χωρισμένοι σε ομάδες, κατά κανόνα πολύ μικρές, οι οποίες δεν συνδέονται μεταξύ τους πουθενά και σε τίποτε. Εχουμε φτάσει στο σημείο ούτε μια παγκόσμια πανδημία, που μας απειλεί όλους εξίσου, να μην μπορεί να μας ενώσει πια. Ούτε καν οι επιτυχίες Ελλήνων αθλητών δεν το καταφέρνουν.

Μια ερώτηση σας έχω εδώ: ποιο νομίζετε ότι είναι το μεγαλύτερο, διασημότερο μουσικό συγκρότημα στον πλανήτη μας σήμερα; Κρατήστε την απάντηση και θα επανέλθουμε.

Το σημερινό άρθρο αφορά ένα φαινόμενο που έχουμε ξανασυζητήσει. Η κοινωνία μας, όπως σχεδόν όλες, χωρίζεται σε όλο και πιο μικροσκοπικές ομάδες και η απόσταση μεταξύ τους μεγαλώνει.

Πάντα τσακωνόμασταν, μην παρεξηγηθώ εδώ: απλώς παλιά τα στρατόπεδα ήταν λιγότερα και, αν και το χάος ανάμεσά τους ήταν μεγάλο, η ψευδαίσθηση μιας κάποιας ευρείας κοινωνικής ενότητας και συνοχής, ειδικά όταν το ένα ή το άλλο επικρατούσε, ήταν πιο έντονη. Ή, έστω, πιο εύκολα πιστευτή. Πλέον, όμως, μοιάζει αδύνατη.

Το φαινόμενο είναι διεθνές και καθολικό, τα αίτιά του εν μέρει γνωστά. Παλιά βλέπαμε όλοι τα ίδια δύο κανάλια, επιλέγαμε ανάμεσα στις ίδιες 5-6 εφημερίδες. Οι διαθέσιμες ερμηνείες της πραγματικότητας ήταν περιορισμένες, κυρίως πακεταρισμένες σε συμπαγείς ιδεολογικές θεωρίες που τις κατάπινες ολόκληρες ή καθόλου, και μετά τις έκανες κομμάτι της ταυτότητάς σου, ενίοτε με θρησκευτικό ζήλο, και μετά καταφερόσουν εναντίον των άλλων. Σήμερα οι άνθρωποι καταναλώνουν πολλαπλάσια πληροφορία από ό,τι πριν από δέκα ή είκοσι χρόνια, από απεριόριστες πηγές πλέον, και διαμορφώνουν άποψη για πολύ περισσότερα θέματα, με αποτέλεσμα τα παλιά ιδεολογικά πακέτα να αρκούν για να καλύψουν ελάχιστους πλέον. Αυτή η πολυδιάσπαση δεν αποτυπώνεται μόνο στο ποιες θεωρίες συνωμοσίας πιστεύει ο καθένας και η καθεμία στο Facebook ή στο ποιας κατηγορίας τρολάρει στο Twitter, αλλά ακόμα και στο πώς βρίσκει και καταναλώνει πολιτιστικά προϊόντα.

Αυτή, παρεμπιπτόντως, είναι μια έκφανση του κατακερματισμού των κοινωνιών κάπως παραγνωρισμένη. Παλιά υπήρχαν κάποιες ταινίες, λίγες σειρές, λίγα θέατρα, μερικές συναυλίες, μερικές εκατοντάδες δίσκοι, μερικές χιλιάδες βιβλία. Οι επιλογές ήταν σχετικά περιορισμένες, έτσι και οι δυνατές πολιτισμικές ταυτότητες ήταν λίγοπολύ συγκεκριμένες. Πλέον υπάρχουν άπειρα κείμενα, τραγούδια, Youtube βίντεο, Tiktok βίντεο, streaming σειρές και Insta stories, διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή, ακόμα και σχεδόν δωρεάν, και η καθεμία και ο καθένας διαλέγει ένα εντελώς διαφορετικό μείγμα μέσα από όλη αυτή την υπερπροσφορά και, τελικά, συνθέτει μια μοναδική ή, έστω, σπάνια πολιτισμική ταυτότητα. Ετσι έχουμε φτάσει σήμερα, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και των 5 δισεκατομμυρίων ανθρώπων συνδεδεμένων στο Ιντερνετ, εσείς, που διαβάζετε αυτήν εδώ την εφημερίδα, να έχετε σχεδόν σίγουρα απαντήσει λάθος στην ερώτηση για το δημοφιλέστερο μουσικό συγκρότημα του κόσμου.

Αυτός ο πλήρης, πολιτικός και πολιτισμικός κατακερματισμός έχει μεγάλες και βαθιές συνέπειες, κάποιες εκ των οποίων είναι βεβαίως εξαιρετικά θετικές, καθότι γενικά η ποικιλομορφία είναι καλό πράγμα και η ελευθερία του αυτοπροσδιορισμού είναι κρίσιμο και αναφαίρετο δικαίωμα των ανθρώπινων όντων. Υπάρχει όμως ένα θεματάκι: πώς όλες αυτές οι ετερόκλητες μικροομάδες θα συνυπάρχουν και θα συνεργάζονται ειρηνικά στις

Ας χρησιμοποιήσουμε την αφορμή των 200 χρόνων για να αρχίσουμε να συζητάμε σοβαρά αυτά που μας χωρίζουν τουλάχιστον.

σύγχρονες κοινωνίες; Μια ασυμφωνία εμφανίζεται εδώ, ένας αποσυντονισμός. Πώς θα συνυπάρξουν τα μέλη της στρατιάς των BTS (ναι, έτσι λέγεται το δημοφιλέστερο συγκρότημα του κόσμου – είναι από τη Νότια Κορέα κι έχουν «στρατιά» και στην Ελλάδα), που ποστάρουν Tiktok βίντεο για την κλιματική κρίση και τα κοινωνικά δικαιώματα, στην ίδια κοινωνία με πανικόβλητους μεσήλικες που φοβούνται τους μετανάστες και παρακολουθούν φανατικά βιντεάκια αντιεμβολιαστών στο Youtube; Η κοινωνία δεν χωρίζεται πια σε δυοτρεις συμπαγείς ομάδες, σε αριστερούς και δεξιούς, ούτε καν σε ιδεολογικές ομάδες που διαφωνούν πάνω σε κοινά θέματα. Χωρίζεται σε πολυάριθμες μικροομάδες που πρακτικά ζουν σε ανεξάρτητα σύμπαντα, δεν βρίσκονται πουθενά, για κανένα θέμα, σε κανένα χώρο. Ποιες είναι οι κρίσιμες δυναμικές μιας τέτοιας κοινωνίας; Πώς μπορεί κάποιος να προδιαγράψει τις ανάγκες της για να τις ικανοποιήσει; Και τι μπορεί να κάνει το πολιτικό σύστημα για να μπορέσει να τις εκπροσωπήσει; Προς το παρόν, η αντιπροσωπευτική δημοκρατία σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου πασχίζει να αντεπεξέλθει.

Σε άλλες, όμως, η σχετική κουβέντα δεν έχει καν αρχίσει. Αφού εμείς φέτος δεν μπορούμε να γιορτάσουμε αυτά που μας ενώνουν, ας χρησιμοποιήσουμε την αφορμή των 200 χρόνων για να αρχίσουμε να συζητάμε σοβαρά αυτά που μας χωρίζουν τουλάχιστον.