Οι εµπνευστές του Ελληνικού Ινστιτούτου Προηγµένων Μελετών µιλούν στην «Κ»

Μιλούν οι εμπνευστές του Ελληνικού Ινστιτούτου Προηγμένων Μελετών

Την ιδρυτική διακήρυξη του Ελληνικού Ινστιτούτου Προηγμένων Μελετών (Hellenic Institute of Advanced Study / HIAS) έχουν μέχρι στιγμής υπογράψει 142 Ελληνες επιστήμονες που διδάσκουν στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Αμερικής: από το ΜΙΤ, το Πρίνστον, το Johns Hopkins και το UCLA μέχρι την Οξφόρδη, τη Σορβόννη, το Πανεπιστήμιο του Τορόντο και το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Ελβετίας. Στόχος τους; Να δημιουργήσουν γέφυρες εμπειρίας και γνώσης με την πατρίδα, να εμπνεύσουν και να στηρίξουν νέους επιστήμονες, να συνεισφέρουν στο brain gain. Στο πλευρό τους βρίσκονται αρκετοί συνάδελφοί τους εντός Ελλάδας, όπως ο Ανδρέας Μπουντουβής, πρύτανης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, και η Δάφνη Μανουσάκη, καθηγήτρια στο Πολυτεχνείο Κρήτης.

Πρωτεργάτες αυτής της πρωτοβουλίας είναι ο Πέτρος Κουμουτσάκος, καθηγητής Υπολογιστικής Επιστήμης, πρόεδρος του Τμήματος Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και διευθυντής του Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Υπολογιστικής Επιστήμης στο Χάρβαρντ, και ο Ευθύμιος Καξίρας, καθηγητής Θεωρητικής και Εφαρμοσμένης Φυσικής, Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και πρόεδρος του Τμήματος Φυσικής στο ίδιο πανεπιστήμιο. Οι επιστήμονες του HIAS θα σχηματίζουν «επιτροπές σοφών» για να προτείνουν λύσεις διαφόρων προβλημάτων από όποιον τους το ζητήσει: κυβέρνηση, ακαδημαϊκά ιδρύματα, βιομηχανία.

Η πρώτη μελέτη ήδη εκπονήθηκε και αφορά το πώς θα μπορούσε να αναπτυχθεί περαιτέρω η Ρομποτική στη χώρα μας. Παραδόθηκε στην κυβέρνηση και στο Εθνικό Συμβούλιο Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ). H ιδρυτική ομάδα του HIAS συναντήθηκε στις αρχές του χρόνου με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. «Δέχθηκε πρόθυμα να μας συναντήσει και μας άκουσε με ενδιαφέρον. Από την πλευρά μας ξεκαθαρίσαμε ότι το HIAS δεν έχει κομματική χροιά και ότι δεν πρόκειται να πάρουμε ούτε ένα ευρώ από κρατικά κονδύλια. Προς το παρόν βάζουμε χρήματα από την τσέπη μας και ευελπιστούμε να βρεθούν στη συνέχεια ιδιωτικοί φορείς και ιδρύματα που θα μας στηρίξουν, ώστε να υλοποιηθεί και το πρόγραμμα υποτροφιών που έχουμε σχεδιάσει», λένε στην «Κ» οι κ. Κουμουτσάκος και Καξίρας.

– Στην απόφαση να ιδρύσετε το Hellenic Institute of Advanced Study πώς οδηγηθήκατε;

Πέτρος Κουμουτσάκος: Το συζητούσαμε εδώ και χρόνια αλλά η αφορμή δόθηκε το περυσινό καλοκαίρι, όταν βλέπαμε τους Τούρκους να μπαινοβγαίνουν στο Αιγαίο. Νιώσαμε όπως νιώθει ένας νοικοκύρης όταν εισβάλλουν στην αυλή του σπιτιού του και δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Σκεφτήκαμε τι κάνει η Τουρκία: τα πανεπιστήμιά της είναι εξαιρετικά, πολλά έχουν αγγλόφωνα τμήματα και ευρέα δίκτυα συνεργασιών με εταιρείες. Στη συνέχεια αναλογιστήκαμε ποιες είναι οι δυνάμεις της χώρας μας: έχουμε λαμπρούς επιστήμονες εντός και εκτός Ελλάδας και, στο κομμάτι που αφορά εμάς, τους Ελληνες της διασποράς, γιατί η γνώση και η εμπειρία μας να μην αξιοποιηθούν και στην πατρίδα μας; Ετσι γεννήθηκε το HIAS – από την ανάγκη μας να προσφέρουμε σε όποιο πεδίο μπορούμε να φανούμε χρήσιμοι.

Ευθύμιος Καξίρας: Και υποτροφίες σκοπεύουμε να δίνουμε (σε Ελληνες για το εξωτερικό αλλά και σε ξένους για ελληνικά πανεπιστήμια) και κίνητρα σε επιστήμονες της διασποράς να επιστρέψουν στην πατρίδα μας. Θα προσπαθήσουμε να βάλουμε, δηλαδή, κι εμείς το λιθαράκι μας στο brain gain. Γιατί τώρα; Γιατί κρίναμε ότι η συγκυρία ευνοεί μια τέτοια προσπάθεια, ότι ο πολιτικός κόσμος και η ελληνική κοινωνία έχουν γίνει πιο δεκτικοί σε αλληλεπιδράσεις αυτού του είδους. Και σίγουρα θέλουμε όλα να γίνουν με τον σωστό τρόπο, ώστε κανείς να μην το δει ανταγωνιστικά...

– Ποιοι θα μπορούσαν να το δουν ανταγωνιστικά; Οι εντός Ελλάδας συνάδελφοί σας;

Ε.Κ.: Ναι, θα μπορούσε να συμβεί. Αλλά εμείς δεν ισχυριζόμαστε ότι γνωρίζουμε τα πάντα, δεν παρουσιαζόμαστε ως μεσσίες. Ενα πλαίσιο θέλουμε να διαμορφώσουμε, ώστε να πιάσει τόπο η εμπειρία μας, να λειτουργήσει ως εφαλτήριο για νέους ανθρώπους που αξίζουν να βοηθηθούν. Δεν είναι δύσκολο, δεν χρειάζεται μεγάλη επένδυση, μόνο καλή οργάνωση.

– Οι Ελληνες επιστήμονες διαπρέπουν στο εξωτερικό. Τι είναι αυτό που τους κινητοποιεί;

Ε.Κ.: Στην Ελλάδα υπάρχει ακόμη εκτίμηση και σεβασμός προς τους επιστήμονες, προς τη διανόηση γενικότερα. Και παραδοσιακά οι πανεπιστημιακοί τίτλοι έχουν μια αίγλη· σε άλλες χώρες δεν είναι τόσο έντονη η επιθυμία των παιδιών να σπουδάσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση – ούτε των γονιών τους. Κι επειδή το δυναμικό που «παράγεται», οι πτυχιούχοι δηλαδή, είναι πολύ και δεν μπορεί να απορροφηθεί, έχουμε αυτό που αποκαλώ «εξαγωγή φαιάς ουσίας».

Π.Κ.: Η επιθυμία για μόρφωση και προκοπή είναι στο DNA μας. Μεγαλώνουμε με την προτροπή να είμαστε καλοί μαθητές, να φανούμε αντάξιοι των προγόνων μας. Η ακαδημαϊκή σκέψη ουσιαστικά ξεκινάει για τα ελληνόπουλα από το δημοτικό.

– Εχετε διαγράψει μια λαμπρή πορεία εκτός Ελλάδας. Γιατί δεν ρίξατε μαύρη πέτρα πίσω σας;

Π.Κ.: Ηρθα χθες στην Αθήνα από την Ελβετία, όπου ακόμα ζει η οικογένειά μου. Η διαφορά της θερμοκρασίας ήταν 25 βαθμοί Κελσίου. Πέρα από τα προφανή, από το κλίμα και τη φυσική ομορφιά της χώρας μας, όσα χρόνια κι αν έχουν περάσει αισθάνομαι κάθε φορά ότι γυρίζω στο σπίτι μου. Αυτός ο νόστος για την Ελλάδα δεν εξηγείται πάντα με τη λογική, είναι έρωτας! «Κουμπώνει» με την υπερηφάνεια που ένιωθα ως πιτσιρικάς μαθαίνοντας τα επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων. Δεν μπορώ να την ξεχάσω και να την απαρνηθώ, λοιπόν, γιατί απλούστατα θα είναι σαν να απαρνιέμαι ένα μεγάλο κομμάτι του εαυτού μου.

Ε.Κ.: Για εμένα υπάρχει και ένα αίσθημα ευγνωμοσύνης αλλά και χρέους μαζί με όσα περιέγραψε ο Πέτρος. Το ότι έφτασα εκεί που είμαι το χρωστάω σε κάποιο βαθμό στον τρόπο που μεγάλωσα και διαμορφώθηκα σε αυτή τη χώρα, στο πώς έμαθα να σκέφτομαι και να λειτουργώ μέσα από τον τρόπο που είναι δομημένη η κοινωνία της – με τα καλά και τα άσχημά της. Ολα αυτά τα κουβαλάω μέσα μου και θέλω κάτι να της επιστρέψω κι εγώ από όσα μου πρόσφερε.

Και υποτροφίες σκοπεύουμε να δίνουμε και κίνητρα σε επιστήμονες της διασποράς να επιστρέψουν στην πατρίδα μας. Θα προσπαθήσουμε να βάλουμε κι εμείς το λιθαράκι μας στο brain gain.

Δεν παρουσιαζόμαστε ως μεσσίες. Ενα πλαίσιο θέλουμε να διαμορφώσουμε, ώστε να πιάσει τόπο η εμπειρία μας.