Κλίκες και «μαγαζάκια» στα ελληνικά πανεπιστήμια

– Από την εμπειρία σας, ποιες θα λέγατε ότι είναι οι πληγές του ελληνικού πανεπιστημίου;

Ευθύμιος Καξίρας: Κυρίως η εσωστρέφειά του. Δεν ευνοεί την αλληλεπίδραση με το εξωτερικό και δεν συνδέεται με την επιχειρηματικότητα. Υπηρέτησα για λίγα χρόνια ως καθηγητής στα Ιωάννινα και την Κρήτη και το διαπίστωσα από πρώτο χέρι. Τότε κυρίαρχο σύνθημα των φοιτητών ήταν «έξω οι εταιρείες από τις σχολές»· αντί να διεκδικούν ακριβώς το αντίθετο, να είναι οι εταιρείες δίπλα στο πανεπιστήμιο και να απορροφούν τους πτυχιούχους. Κι έπειτα είναι η έλλειψη αξιοκρατίας: υπάρχουν συγκεκριμένες κλίκες ακαδημαϊκών και κάνουν ό,τι θέλουν, με τη λογική «έχουμε το μαγαζάκι μας και το διαχειριζόμαστε σύμφωνα με ό,τι συμφέρει εμάς και τους φίλους μας»...

Πέτρος Κουμουτσάκος: Σε όλη την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, από το δημοτικό μέχρι το λύκειο, είναι έντονος ο συναγωνισμός, η άμιλλα. Κάνουμε τα παιδιά «πολεμιστές», για να μπουν στο πανεπιστήμιο. Και μόλις περάσουν το κατώφλι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης η άμιλλα, αντί να ενταθεί ακόμα περισσότερο, ατονεί, φθίνει, σχεδόν δαιμονοποιείται. Γιατί το να είσαι άριστος φοιτητής δεν μετράει τελικά και πολύ στην ελληνική πραγματικότητα. Ειδικά μετά την αποφοίτηση, ούτε λόγος να γίνεται. Οταν πήρα το πρώτο πτυχίο, από τη Σχολή Ναυπηγικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, μολονότι ήμουν από τους πρώτους του έτους μου, δεν υπήρχε περίπτωση να βρω δουλειά. Μόνο όποιοι ήξεραν κάποιον εφοπλιστή ή βουλευτή βολεύτηκαν αμέσως. Απογοητεύτηκα. Αν δεν έφευγα στο εξωτερικό δεν ξέρω πόσο καιρό θα είχα μείνει άνεργος. Αν δεν αλλάξει αυτό, τι καλό περιμένουμε να συμβεί;

– Τι προτείνετε, λοιπόν;

Ε.Κ.: Ουσιαστική αξιολόγηση για όλους. Στο Χάρβαρντ αξιολογούμαστε κάθε εξάμηνο – και από τους ανωτέρους μας και από τους φοιτητές μας. Από τις «επιδόσεις» μας εξαρτώνται η εξέλιξη και ο μισθός μας. Κι αυτό που λέω ας μην το δουν κάποιοι μέσα από κομματικό πρίσμα. Στην κομμουνιστική Κίνα η αξιολόγηση στα ακαδημαϊκά ιδρύματα είναι συνεχής, όπως και η επιβράβευση των αρίστων...

– Ποιες είναι οι καταβολές σας; Πώς βρεθήκατε στις ΗΠΑ;

Π.Κ.: Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Γύθειο. Ο πατέρας μου ήταν οδηγός και αργότερα σταθμάρχης στα ΚΤΕΛ, η μητέρα μου τηλεφωνήτρια. Εκείνη θυμόταν όλο τον τηλεφωνικό κατάλογο της πόλης κι εκείνος προγραμμάτιζε τα δρομολόγια των λεωφορείων για σαράντα χωριά με χαρτί και μολύβι – κάτι που σήμερα γίνεται με υπολογιστές. Διαδραμάτισαν, λοιπόν, σημαντικό ρόλο στην κατεύθυνση που πήρα. Πήρα πτυχίο από το ΕΜΠ κι έφυγα για την Αμερική – τους λόγους, σας τους εξήγησα ήδη. Εκανα μάστερ στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν κι άλλο ένα στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Καλιφόρνιας (Caltech) στην Αεροναυπηγική και στα Εφαρμοσμένα Μαθηματικά και στη συνέχεια βρέθηκα για μεταδιδακτορικές σπουδές στο Στάνφορντ – όλα με υποτροφία. Εργάστηκα επί δύο χρόνια στη NASA κι έπειτα επέστρεψα στην Ευρώπη ως καθηγητής Υπολογιστικής Επιστήμης στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης. Από όλα αυτά τα μέρη περισσότερο νοσταλγώ το Caltech, γιατί είναι σαν ένα μοναστήρι για επιστήμονες, όπου καθηγητές και φοιτητές συμβιώνουν με απόλυτη ισότητα. Αλλά και τη NASA, γιατί συγκεντρώνει απίστευτα μυαλά, που σκέπτονται «έξω από το κουτί», όχι με τον αναμενόμενο συμβατικό τρόπο δηλαδή. Βρίσκομαι στο Χάρβαρντ από τις αρχές του 2021. Ε.Κ.: Είμαι γέννημα θρέμμα των Ιωαννίνων. Ο πατέρας μου ήταν πολιτικός μηχανικός, εργολάβος δημοσίων έργων και η μητέρα μου νοικοκυρά. Το 1977 πέρασα στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων. Ενα χρόνο άντεξα. Ηταν η εποχή των συνεχών καταλήψεων, μαθήματα δεν γίνονταν, είχα ξεκινήσει τις σπουδές μου με μεγάλη όρεξη και μου κόπηκε εντελώς η φόρα. Αποφάσισα να φύγω στο εξωτερικό. Εκανα αίτηση σε διάφορα πανεπιστήμια. Εγινα δεκτός με υποτροφία στο ΜΙΤ, στη Μασαχουσέτη. Μετά το πτυχίο έμεινα εκεί και για το μεταπτυχιακό μου και στη συνέχεια εργάστηκα επί δύο χρόνια στο ερευνητικό κέντρο της ΙΒΜ στη Νέα Υόρκη. Εγινα καθηγητής στο Χάρβαρντ το 1991, πριν από τριάντα χρόνια δηλαδή – είμαι παλαίμαχος! Μ’ ένα μικρό διάλειμμα τη δεκαετία του 2000, που επέστρεψα για λίγο στην Ελλάδα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Αλλά το θαύμα δεν κράτησε πολύ... Στη χώρα μας υπάρχουν κάποιοι ακαδημαϊκοί θύλακοι αριστείας, αλλά το γενικότερο σύστημα είναι βαθιά συντηρητικό. Οχι μόνο δεν ευνοεί καινοτομίες και αλλαγές προς κάτι καλύτερο, αλλά θέτει και εμπόδια σε όποιους το επιχειρήσουν.

Προτείνουμε ουσιαστική αξιολόγηση για όλους. Στο Χάρβαρντ αξιολογούμαστε κάθε εξάμηνο. Από τις «επιδόσεις» μας εξαρτώνται η εξέλιξη και ο μισθός μας.