Οι Αµερικανοί φεύγουν από το Ιράκ, χαµόγελα στο Ιράν

Την απόφαση του Λευκού Οίκου να διατάξει την απόσυρση των αµερικανικών στρατευµάτων από το Ιράκ χαιρέτισαν αυτή την εβδοµάδα ισχυρές φιλο-ιρανικές οργανώσεις, καθώς ο πρόεδρος Μπάιντεν ικανοποιεί µε αυτόν τον τρόπο πάγιο και χρόνιο αίτηµα της µεγάλης πλειοψηφίας των Ιρακινών. Την ίδια ώρα, δυτικοί αναλυτές εκτιµούν ότι η αµερικανική απόσυρση θα ευνοήσει τις γεωπολιτικές επιδιώξεις της Τεχεράνης και την προσπάθεια του ιρανικού καθεστώτος να καταστήσει το Ιράν την κυριότερη περιφερειακή δύναµη της Μέσης Ανατολής.

Μιλώντας την Τρίτη προς τους δηµοσιογράφους κατά τη διάρκεια της συνάντησής του µε τον Ιρακινό πρωθυπουργό Μουσταφά αλ Καντίµι, ο πρόεδρος Μπάιντεν είπε ότι οι αµερικανικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Ιράκ θα έχουν ολοκληρωθεί µέχρι το τέλος του χρόνου. Αµερικανοί στρατιώτες θα συνεχίσουν να υπηρετούν ως σύµβουλοι και εκπαιδευτές του ιρακινού στρατού, συµµετέχοντας µάλιστα και σε επιχειρήσεις συλλογής πληροφοριών, δίνοντας έτσι αφορµή στους πολιτικούς αντιπάλους του Καντίµι να υποστηρίζουν ότι η αµερικανική αποχώρηση είναι «εικονική». Ιρακινοί πολιτικοί, οι οποίοι υποστηρίζονται από το Ιράν, και οι ισχυρές σιιτικές πολιτοφυλακές του Ιράκ απαιτούν την οριστική και ταχεία αποχώρηση των Αµερικανών και δεν είναι πρόθυµοι για καµία υποχώρηση, µετά τη δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Σουλεϊµανί στη Βαγδάτη τον Ιανουάριο του 2020. Σε άρθρο του στο BBC, όµως, ο Φρανκ Γκάρντνερ υποστηρίζει ότι η αµερικανική πρωτοβουλία δηµιουργεί κίνδυνο επανεµφάνισης του Ισλαµικού Κράτους. Το 2011, η ανακοίνωση από τον πρόεδρο Οµπάµα για απόσυρση των αµερικανικών στρατευµάτων από το Ιράκ όξυνε την πολιτική κρίση στη χώρα. Ο εµφύλιος στη γειτονική Συρία και η τοξικότητα της ιρακινής πολιτικής σκηνής δηµιούργησαν τις ιδανικές συνθήκες για την εµφάνιση και ενίσχυση του Ι.Κ., το οποίο κατέλαβε τελικά τη δεύτερη πόλη του Ιράκ, τη Μοσούλη, θέτοντας υπό τον έλεγχό του µεγάλο µέρος της χώρας. «Κάτι τέτοιο θα µπορούσε άραγε να επαναληφθεί;», αναρωτιέται ο Γκάρντνερ. Η ανασύνθεση του Ι.Κ. θα µπορούσε να οδηγήσει σε ήττα του ιρακινού στρατού, που θα έχει στερηθεί την αµερικανική επιχειρησιακή βοήθεια; Το ενδεχόµενο αυτό είναι πλέον απίθανο, για πολλούς λόγους, όπως την απώλεια νοµιµοποίησης του Ι.Κ. στα µάτια των σουνιτών του Ιράκ και όσων έζησαν κάτω από την κυριαρχία του και την τυχοδιωκτική στάση της νέας ηγεσίας της ισλαµικής οργάνωσης, που αποδίδει µεγαλύτερο βάρος στις «παραφυάδες» του Ι.Κ. στην Αφρική και στο Αφγανιστάν.

Μόνο το Ιράν βγαίνει κερδισµένο από την αµερικανική αποχώρηση. Από την εποχή της ισλαµικής επανάστασης του 1979, το θεοκρατικό καθεστώς της Τεχεράνης προσπάθησε να εκδιώξει τους Αµερικανούς από τη Μέση Ανατολή, καταφεύγοντας ενίοτε και σε βίαια µέσα, όπως µε τον βοµβαρδισµό των αµερικανικών στρατώνων στη Βηρυτό το 1983. Η Τεχεράνη απέτυχε να συστήσει αντιαµερικανική συµµαχία µε κράτη του Περσικού Κόλπου εξαιτίας της καχυποψίας που προκαλεί το ιρανικό καθεστώς σε όλη την περιοχή, αλλά και λόγω της παρουσίας ισχυρών αµερικανικών στρατιωτικών δυνάµεων σε έξι κράτη του Περσικού.

Η πτώση του Σαντάµ

Η ανατροπή του καθεστώτος του Σαντάµ Χουσεΐν χάρη στην αµερικανική εισβολή του 2003 αφαίρεσε το πιο αποτελεσµατικό εµπόδιο στην εξάπλωση της ιρανικής επιρροής. Η Τεχεράνη ενίσχυσε τις σιιτικές πολιτοφυλακές του Ιράκ, εντάσσοντας τα σώµατα αυτά στις κρατικές δυνάµεις ασφαλείας, ενώ οι σύµµαχοι του Ιράν διαθέτουν ισχυρότατη φωνή στο Κοινοβούλιο της Βαγδάτης. Ο εµφύλιος στη Συρία άνοιξε τον δρόµο για µόνιµη και ισχυρή παρουσία του Ιράν στη χώρα, ενώ στον γειτονικό Λίβανο η σύµµαχος του Ιράν, Χεζµπολάχ, αναδείχθηκε κυρίαρχη πολιτική δύναµη της χώρας. Το Ιράν επέλεξε µακροπρόθεσµη στρατηγική. Η ηγεσία του ελπίζει ότι εάν διατηρήσει την πίεση στη Μέση Ανατολή, η περιοχή θα αποδειχθεί υπερβολικά δαπανηρή για τις ΗΠΑ, πείθοντας την Ουάσιγκτον να αποσυρθεί ή να περιορίσει την παρουσία της σε αυτή.

Η αποχώρηση των αµερικανικών δυνάµεων από το Ιράκ δεν µοιάζει σε τίποτα µε αυτήν από το Αφγανιστάν. Στο Ιράκ, η αποχώρηση υπήρξε σταδιακή και βασίζεται στην αντικατάσταση µάχιµων µονάδων από εκπαιδευτές. Στο Αφγανιστάν, η Ουάσιγκτον δεν σχεδιάζει να αφήσει µάχιµο προσωπικό, πέρα από τάγµα πεζοναυτών για την προστασία της πρεσβείας και άλλων αµερικανικών εγκαταστάσεων. «Στο Ιράκ θα παραµείνουν µικρά τµήµατα αµερικανικών ειδικών δυνάµεων. Οι “σύµβουλοι” αυτοί θα µπορούν να βαφτιστούν εκπαιδευτές ή ό,τι άλλο εξυπηρετεί καλύτερα τον Καντίµι», λέει ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, αρµόδιος για θέµατα Ιράν και Ιράκ, Αντριου Πικ.

Η πρώην αναλύτρια της NSA Κίρστεν Φόντενροουζ πιστεύει ότι Κίνα, Ρωσία και Ιράν θα εκµεταλλευθούν πολιτικά την αµερικανική αποχώρηση από Αφγανιστάν και Ιράκ, εµφανίζοντας τις ΗΠΑ ως αναξιόπιστο αµυντικό εταίρο. «Η Ουάσιγκτον διοχέτευσε, όµως, σηµαντικά µέσα στις δυνάµεις ασφαλείας του Ιράκ και του Αφγανιστάν, δίνοντάς τους την ικανότητα να προστατεύσουν –εφόσον το επιθυµούν– τις χώρες τους. Κίνα και Ρωσία ουδέποτε θα έκαναν κάτι τέτοιο, καθώς προτιµούν οι υπηρεσίες ασφαλείας και πληροφοριών των συµµάχων τους να είναι αναποτελεσµατικές και αδύναµες, έτσι ώστε να µην αµφισβητείται η υπεροχή των ρωσικών υπηρεσιών στις χώρες-οικοδεσπότες», καταλήγει η Φόντενροουζ.

Η απόσυρση των στρατευµάτων της υπερδύναµης θα ευνοήσει τις γεωπολιτικές επιδιώξεις της Τεχεράνης, σύµφωνα µε αναλυτές.