Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ePaper

Ελευθέριος Βενιζέλος - Ιων Δραγούμης

Του ΘΑΝΟΥ Μ. ΒΕΡΕΜΗ* * Ο κ. Θάνος Μ. Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ, αντιπρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.

ΟΙων Δραγούμης συγκινεί σήμερα περισσότερο από όταν ζούσε, όσους γνωρίζουν τα πολλά του ημερολόγια και από αυτά τον έρωτά του για δύο διάσημες Ελληνίδες, την Πηνελόπη Δέλτα και τη Μαρίκα Κοτοπούλη. Στους συγχρόνους του έγινε γνωστός με τον τραγικό του θάνατο το 1920 από τον εκτελεστή του Παύλο Γυπάρη.

Για τους τωρινούς ο Ιων αποτελεί επανεφεύρεση που ωφελείται από τις ημερολογιακές του καταθέσεις. Οσο ζούσε υπήρξε ένας ανυστερόβουλος και πρωτότυπος εθνικιστής, που οραματιζόταν την ανάπτυξη της πατρίδας του μέσα από τους κόλπους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και όχι εις βάρος της.

Δυστυχώς γι’ αυτόν, τα σχέδιά του δεν συντονίζονταν με την πραγματικότητα του βενιζελικού έργου. Με τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13) το «ανατολικό» του όραμα έδυσε οριστικά. Στην πρόσφατη πρώτη έκδοση του απομνημονεύματός του, «Τα “κρυμμένα” ημερολόγια» από τις εκδόσεις Πατάκη, ο Δραγούμης, αντίθετα από τους υπόλοιπους Ελληνες, αντιμετώπιζε με ανάμεικτα συναισθήματα τις νίκες του στρατού μας στους Βαλκανικούς Πολέμους. Αντιλαμβανόταν ο Ιων ότι ο Βενιζέλος ενταφίαζε τότε δικά του όνειρα.

Η πρόβλεψη που επιχειρεί για τον θρίαμβο των Βουλγάρων και την αποτυχία του βενιζελικού αλυτρωτισμού, είναι το 1913 ολωσδιόλου εκτός πραγματικότητας. Η Βουλγαρία θα γίνει ο διαρκώς ηττημένος αποσυνάγωγος και ο Βενιζέλος ο μόνιμος θριαμβευτής της χώρας του ώς το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Το πιο θλιβερό είναι η πρόβλεψη του Ιωνα για τον ίδιο τον μεγάλο του αντίπαλο, τον Βενιζέλο. «Αμα πεθάνει, δεν θα μείνει απ’ αυτόν παρά η θύμηση του προσώπου του, ενός ανθρώπου δημαγωγού, τσαρλατάνου σοβαρού και δυναμικού, μα κανένα άλλο δίδαγμα για το έθνος δεν θα έχει αφήσει πίσω του» (Π.Σ. Δέλτα, «Ιων Δραγούμης», Ερμής, 2008, σελ. 141).

Παρά τις αλλεπάλληλες αποτυχίες του ο Ιων εξακολουθεί να συγκινεί κάποιους σχολιαστές του έργου του όπως ο Νώντας Τσίγκας, επιμελητής των «“κρυμμένων” ημερολογίων», και ο Χρήστος Γιανναράς («Καθημερινή», 25.7.2021), ο οποίος επικαλείται τους χαρακτηρισμούς του Ιωνα για να ασκήσει κριτική στον Βενιζέλο.

Διαβάζοντας τις παλιές εκδόσεις των ημερολογίων του Ιωνα και τα παράλληλα κείμενα της Πηνελόπης Δέλτα, ο αναγνώστης ανακαλύπτει τη λογοτεχνική απόσταση που χωρίζει τους δύο εραστές. Η Δέλτα χάρη στη μοναδική ευχέρεια με την οποία μάγευσε τα παιδικά μας χρόνια, αφήνει πίσω τον αγαπημένο της. Ο πολύ ουσιαστικότερος Ιωάννης Μεταξάς τον ξεπερνάει στο δικό του ημερολόγιο με τις εύστοχες παρατηρήσεις του για τον Βενιζέλο.

Στο τελευταίο του πόνημα που είδε το φως της δημοσιότητας, ο Ιων επαναλαμβάνει κουραστικά τον έρωτά του για την Μαρίκα, ενώ θα συναντήσει κρυφά από αυτήν την Πηνελόπη, που ανήκει στον δικό του κοινωνικό περίγυρο. Και να πώς περιγράφει τον μεγάλο του εχθρό: «Οταν λοιπόν οι ιδέες του κ. Βενιζέλου δεν μπορούν να με υποτάξουν τι να κάμω; Θα πειθαρχούσα στον κ. Βενιζέλο αν έκανε συστηματική και προγραμματική πολιτική. Μα πώς να πειθαρχήσω που κάνει κομπογιανίτικη;» (ο.π. σελ. 206).

Και συνεχίζει ο Ιων με τη μοναδική του ικανότητα να μπερδεύει και να μπερδεύεται ο ίδιος: «Ετσι και πριν γίνει ο δεύτερος πόλεμος του 1913, ο πόλεμος με τους Βουλγάρους, ο κύριος Προέδρος έλεγε σ’ όσους του μιλούσαν για τα μέρη της Θράκης και της Μακεδονίας που έπαιρναν οι Βούλγαροι ενώ είναι ελληνικά, πότε επιτέλους θα πάψετε τα όνειρα που έχετε; Τι θα πουν οι Σέρρες, Δράμες, Καβάλες; (...) αυτές που σε σκοτίζουν τόσο εσένα, κύριε Βενιζέλο, αυτές ανάγκασαν το έθνος να μπει πάλι στα αίματα και να κάνει τον πόλεμο τον Ελληνοβουλγαρικό. (...) Τι ρηχοί και κοντόφθαλμοι άνθρωποι είστε εσείς κύριε Πρόεδρε και οι όμοιοί σας ορθολογιστές!» (σελ. 257-258).

Καημένε Ιωνα, με τις προβλέψεις σου, σε ποια χώρα βρίσκονται σήμερα η Δράμα, οι Σέρρες, η Καβάλα και χάρη σε ποιον πολιτικό ηγέτη;

«Θα πειθαρχούσα στον κ. Βενιζέλο αν έκανε συστηματική και προγραμματική πολιτική. Μα πώς να πειθαρχήσω που κάνει κομπογιανίτικη;».

ΓΝΩΜΕΣ

el-gr

2021-08-01T07:00:00.0000000Z

2021-08-01T07:00:00.0000000Z

https://kathimerini.pressreader.com/article/282007560433632

Kathimerini Digital