Ambient, ∆ιάστηµα και Ηρώδειο

Ο Μπράιαν και ο Ρότζερ Iνο ετοιµάζονται για την πρώτη τους συναυλία στην Ελλάδα, κάτω από την Ακρόπολη

Ας είµαστε ειλικρινείς: ανάµεσα στον Μπράιαν και στον Ρότζερ Iνο, εκείνος µε τη µεγαλύτερη δηµοφιλία, µε τις πολύ περισσότερες πιθανότητες να έχει µελετηθεί προσεκτικά από τον µέσο µουσικόφιλο, είναι ο πρώτος, ο κατά έντεκα χρόνια µεγαλύτερος αδελφός. Αλλωστε µιλάµε για έναν συνθέτη, παραγωγό και θεωρητικό της µουσικής, που παρότι δεν διέπρεψε σε κάποιο µουσικό όργανο, κατάφερε όχι µόνο να βαπτίσει, αλλά και να διαµορφώσει το ιδίωµα της ambient, καθώς και να επηρεάσει τη σύγχρονη µουσική µε τρόπους φανερούς, µα και υπόγειους: µε τη συµµετοχή του ως ειδικός επί των συνθεσάιζερ και των ηχητικών εφέ στους πρώιµους Roxy Music, µε την καθοριστική συµβολή του στην περίφηµη «τριλογία του Βερολίνου» του Ντέιβιντ Μπόουι, µε τις παραγωγές του σε άλµπουµ των Talking Heads, U2 και Coldplay, µε την ικανότητά του να χρησιµοποιεί το στούντιο ως κανονικό µουσικό όργανο και φυσικά, µε τους θρυλικούς για τους µύστες δίσκους του, «Here Come the Warm Jets» και «Ambient 1: Music for Airports».

Η παράθεση ενός συνοπτικού βιογραφικού του Ρότζερ Ινο µοιάζει σαν να το καταδικάζει σε σύγκριση µε εκείνο του µεγαλύτερου αδελφού. Αξίζει όµως να φανούν οι διαφορές τους: ο Ρότζερ Ινο έµαθε να παίζει ευφώνιο στα δώδεκά του, σπούδασε µουσική και ένα διάστηµα περιδιάβαινε το Λονδίνο ως µουσικός δρόµου. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 ήταν µουσικοθεραπευτής σε ένα νοσοκοµείο του Σάφολκ, όπου τα δύο αδέλφια µεγάλωσαν. Το 1983 ήρθε η πρώτη συνεργασία µε τον ήδη διάσηµο Μπράιαν, ο οποίος ζήτησε από τον Ρότζερ να βάλει ένα χεράκι στο άλµπουµ «Apollo: Atmospheres and Soundtracks», που ηχογραφήθηκε για τις ανάγκες ενός ντοκιµαντέρ µε θέµα τα διαστηµικά προγράµµατα Apollo. Οι δικές του πρώτες δουλειές, όπως τα «Voices» και «Between Tides» βασίζονταν σε µια ambient ελαφρώς πιο περίπλοκη αρµονικά από εκείνη του Μπράιαν, ενώ αργότερα θα καταπιανόταν µε την κλασική µουσική και µε συνθέτες υποφωτισµένους, όπως ο Γερµανός Χανς Φρίντριχ Μίκεελσεν. Συνεισέφερε επίσης µουσικά σε αρκετές ταινίες, µεταξύ των οποίων η «Opera» του Ντάριο Αρτζέντο και το «Dune» του Ντέιβιντ Λιντς, στο οποίο επίσης συνεργάστηκε µε τον αδελφό του.

Είτε εξαιτίας αυτής της σταθερότητας στις συνεργασίες τους είτε γιατί η αναγγελία της είδησης χαροποίησε αρκετούς µουσικόφιλους, είτε, τέλος, επειδή κάθε εγχείρηµα που αναλαµβάνεται από αδέλφια εκπέµπει µια ακαθόριστη ζεστασιά, η συναυλία που ο Μπράιαν και ο Ρότζερ Ινο θα πραγµατοποιήσουν στο Ηρώδειο στις 4 Αυγούστου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, µοιάζει να αγνοεί οποιεσδήποτε συγκρίσεις. Χαρακτηρίζεται κατ’ αρχήν ως «ιστορική»: οι δυο τους θα βρεθούν για πρώτη φορά επί σκηνής, ο ίδιος ο Μπράιαν Ινο δεν έχει ξαναπαίξει στην Ελλάδα (αν και είχε παρουσιάσει την ηχητική εγκατάσταση «The Ship» στη Στέγη του Ιδρύµατος Ωνάση το 2016), ενώ

επιπλέον αξία προσδίδουν στο γεγονός το Ηρώδειο και η περιζήτητη από τους µουσικούς ακουστική του. Το βασικό κίνητρο πίσω από την παρθενική κοινή συναυλία των δύο αδελφών έχει και αυτό τη σηµασία του και δεν είναι άλλο από τον πρώτο ολοκληρωµένο δίσκο που ηχογράφησαν µαζί: το «Mixing Colors» κυκλοφόρησε το 2020 από τη δισκογραφική εταιρεία Deutsche Grammophon και ορισµένα αποσπάσµατά του θα παρουσιαστούν στο Ηρώδειο, µαζί µε κοµµάτια από τα προσωπικά άλµπουµ των δύο µουσικών, καθώς και ολοκαίνουργιο υλικό.

Το «Mixing Colors» είναι ένας δίσκος στοχαστικός, ήρεµος και εσωτερικός, το ακριβώς αντίθετο από έναν κόσµο που ενίοτε µοιάζει σαν να καταρρέει θορυβωδώς. ∆εν είναι παράξενο ότι η προετοιµασία του άλµπουµ πήρε 15 χρόνια. Στη διάρκειά τους, ο Ρότζερ Ινο ηχογραφούσε τα δικά του µέρη και τα έστελνε στον Μπράιαν, για να τα «πειράξει». Ηταν σαν µια µουσική συνοµιλία εξ αποστάσεως, τις λεπτοµέρειες και το πνεύµα της οποίας τα εξηγούσαν οι αδελφοί Ινο σε µια συνέντευξη Τύπου που έδωσαν στις αρχές του Ιουλίου ενόψει της συναυλίας τους. Οπως έλεγε τότε ο Ρότζερ Ινο, τα κοµµάτια που συνέθετε, τα έστελνε στον αδελφό του εν είδει καρτ ποστάλ. Ο Μπράιαν συµπλήρωνε: «Η δική µου συνεισφορά έλαβε χώρα µέσα σε τρένα. ∆ουλεύω πολύ στα τρένα, όταν έχω κάποιο ταξίδι. Παρατηρούσα λοιπόν την ύπαιθρο και τροποποιούσα το κοµµάτι ώστε να ταιριάζει µε την εσωτερική µου κατάσταση. Και η µουσική, ένα είδος ταξιδιού είναι, παρότι δεν σε οδηγεί πουθενά συγκεκριµένα

και δεν έχει µόνο έναν σταθµό αποβίβασης».

Οι γνώστες θα παρατηρήσουν εδώ ότι και ένα από τα πιο αγαπητά άλµπουµ του Μπράιαν Ινο παραπέµπει στην έννοια του ταξιδιού: Το «Ambient 1: Music for Airports» του 1978 θα µπορούσε να χαρακτηριστεί ως η απόπειρα ενός µουσικού να δηµιουργήσει το µουσικό ισοδύναµο µιας τοπιογραφίας και τα ηχοτοπία του έθεσαν τις βάσεις της ambient ως κατεξοχήν ατµοσφαιρικής και εγκεφαλικά ή και πνευµατικά προσανατολισµένης µουσικής. Η συγγένειά της µε την κλασική µουσική δεν είναι µακρινή και έτσι, µοιάζει φυσική η επιλογή της Deutsche Grammophon να κυκλοφορήσει το «Mixing Colors». Το εξηγούσε καλύτερα ο Μπράιν Ινο σε εκείνη τη συνέντευξη Τύπου: «Παρόλο που είναι µια δισκογραφική εταιρεία κλασικής µουσικής, πειραµατίζεται µε πολλά είδη. Η πρώτη ηχογράφηση που συµµετείχα ήταν ένας δίσκος του πειραµατικού συνθέτη Κορνίλιους Κάρντιου στην Deutsche Grammophon, όταν ήµουν µέλος της ορχήστρας του. Πιστεύω ότι η αβανγκάρντ είναι

κλασική µουσική που δεν έχει παλιώσει ακόµα».

Τι γίνεται όµως όταν η µουσική δεν παλιώνει ακριβώς, αλλά φτάνει στους ανθρώπους µέσα από νέα κανάλια και υπό νέες συνθήκες; Αλλαξε άραγε η πανδηµία τον τρόπο πρόσληψης της µουσικής ή και τις χρήσεις της, όπως επισηµαίνουν όσοι εστιάζουν στις θεραπευτικές ιδιότητές της; Για να απαντήσει στην ερώτηση, ο Ρότζερ Ινο είχε αναφερθεί στις περιπτώσεις που η τέχνη του χρησιµοποιείται µε στόχο όχι τη διασκέδαση, αλλά τη βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων, τον διαλογισµό, ακόµα και τη ρύθµιση των σφυγµών ενός ανθρώπου. Ο Μπράιαν είχε σταθεί σε κάτι γενικότερο: «Η µουσική πλέον µας παραδίδεται µέσω downloading και streaming. Κάποιοι το βλέπουν ως αρνητικό, εγώ όµως πιστεύω ότι είναι απλώς µια διαφορετική προέκταση της σχέσης µας µε τη µουσική. Οσο για την ambient, είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν ότι όπως αγαπάµε τη µουσική που µας ανεβάζει, που µας κάνει να χορεύουµε, έτσι µπορούµε να αγαπάµε και εκείνη που µας ηρεµεί, που µας κάνει να σκεφτόµαστε. Είναι ένα ιδεώδες που στην ιστορία της ποπ µουσικής χρειάστηκε καιρό για να διαδοθεί. Κάποτε η ποπ θεωρούνταν κατάλληλη για να χαρίσει ενέργεια και αντοχή σε 19χρονους. Εγώ δεν είµαι 19 χρόνων. Προτιµώ µια µουσική µε ευρύτερη συναισθηµατική εµβέλεια».

Πολλά άλλαξε φυσικά η πανδηµία, αν και όχι όσα θα ήθελε ο Ρότζερ Ινο. «Η πρώτη καραντίνα ήταν µια ευκαιρία να επανεκτιµήσουµε κάποια πράγµατα, όµως απογοητεύτηκα όταν είδα µια ουρά έξι χιλιοµέτρων έξω από ένα µπεργκεράδικο.

Ο κόσµος µπορούσε να αλλάξει, αλλά δεν συνέβη», έλεγε ο µουσικός. Ο αδελφός του ήταν λίγο πιο αισιόδοξος: «Νοµίζω ότι ο κόσµος συνειδητοποίησε ποιοι άνθρωποι είναι σηµαντικοί για τις κοινωνίες µας. ∆εν είναι οι µάνατζερ των hedge funds, αλλά οι επιστήµονες, το νοσηλευτικό προσωπικό, οι άνθρωποι που εργάζονται στην καθαριότητα και συνέβαλαν στην ανάσχεση της πανδηµίας», ανέφερε.

Κοινωνικές ανησυχίες

Πολιτικοποιηµένοι καθώς είναι και οι δύο –ο Μπράιαν είναι και µέλος του DIEM25 του Γιάνη Βαρουφάκη– οι αδελφοί Ινο έθιξαν πολλά κοινωνικά ζητήµατα, µεταξύ των οποίων η αύξηση της ανισότητας τη στιγµή που «κάποιοι άνθρωποι γίνονται γελοιωδώς πλούσιοι» (Μπράιαν), η συντηρητικοποίηση της Βρετανίας µε επικεφαλής έναν πρωθυπουργό, τον Μπόρις Τζόνσον, που δηλώνει αυτοδηµιούργητος αλλά όπως και ο Ντόναλντ Τραµπ πορεύτηκε µε λεφτά του πατέρα του (Ρότζερ), και αρκετά ακόµα. Το ∆ιάστηµα δεν έλειψε και όχι µόνο επειδή η ambient είναι µια µουσική ιδανική για αστροπαρατήρηση. «Ο Τζεφ Μπέζος είναι ο διάβολος προσωποποιηµένος και όλοι νοµίζουν ότι αυτό που κάνει είναι υπέροχο», έλεγε ο Ρότζερ Ινο. Ο Μπράιαν είχε εκφράσει ήδη την απογοήτευσή του. «Είναι µια εικόνα θλιβερή», παρατηρούσε, «να βλέπεις πάµπλουτους ανθρώπους να ανταγωνίζονται µεταξύ τους στο ∆ιάστηµα, ενώ διοικούν “γαλέρες” όπως η Amazon και φοροδιαφεύγουν. Είναι πραγµατικά θλιβερό: κάνουν επίδειξη ο ένας στον άλλο. Από την άλλη, διαστηµικά προγράµµατα όπως το Apollo, εγχειρήµατα σαν το Manhattan Project, παρήγαγαν εντυπωσιακά αποτελέσµατα. Θα ήθελα να δω ένα διαστηµικό πρόγραµµα που θα φέρνει στο προσκήνιο το πρόβληµα της κλιµατικής αλλαγής. ∆εν είµαι εναντίον της τεχνολογίας αιχµής, την οποία αξιοποιώ, αλλά είµαι εναντίον των ανθρώπων που θεωρούν ότι το µέλλον µας είναι στον Αρη, εποµένως µπορούµε να καταστρέψουµε εντελώς αυτόν τον πλανήτη».

«Ο κόσµος συνειδητοποίησε ποιοι είναι σηµαντικοί για τις κοινωνίες µας. ∆εν είναι οι µάνατζερ των hedge funds, αλλά οι επιστήµονες, το νοσηλευτικό προσωπικό».

«Είµαι εναντίον των ανθρώπων που θεωρούν ότι το µέλλον µας είναι στον Αρη, εποµένως µπορούµε να καταστρέψουµε εντελώς αυτόν τον πλανήτη».