Γυναικοκτόνος... και του εαυτού της

Προσεγγίζοντας τη Φραγκογιαννού, την ηρωίδα της συγκλονιστικής νουβέλας «Η φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ Η Φόνισσα - Κοινωνικόν Μυθιστόρημα πρόλογος: Σταύρος Ζουμπουλάκης εκδ. Εστία, 2001

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΖΩΓΡΑΦΑΚΗ «Α! όσον το συλλογίζεται κανείς, “ψηλώνει ο νους του”!» (σελ. 77). Προκαλεί ίσως εντύπωση ότι η πιο γνωστή γυναικοκτόνος στην ελληνική λογοτεχνία, η «Φραγκογιαννού», «Η φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη δεν σχολιάζεται, απ’ όσο γνωρίζω, ως τέτοια. Η Φραγκογιαννού όχι μόνο σκοτώνει κορίτσια (συμπεριλαμβανομένης και της εγγονής της), αλλά τα σκοτώνει ακριβώς επειδή είναι κορίτσια. Αυτό όμως που προκαλεί εντύπωση είναι ότι η Φραγκογιαννού η ίδια είναι γυναίκα.

Δεν θυμάμαι διαβάζοντας τη συγκεκριμένη νουβέλα στο παρελθόν, και σίγουρα την έχω διαβάσει αρκετές φορές, να διερωτώμαι γιατί ο Παπαδιαμάντης, εν έτει 1903, βάζει μια γυναίκα να σκοτώνει κορίτσια για να τα γλιτώσει από τα δεινά που τα περιμένουν, αλλά και για να ανακουφίσει τις οικογένειές τους που πασχίζουν να τα προικίσουν και

να τα παντρέψουν; Η απάντηση εντοπίζεται τόσο στο ότι η εναλλακτική, «Ο φονιάς», δεν θα ήταν δυνατόν να ανασύρει στην επιφάνεια

το τραγικό τού χαρακτήρα της Φραγκογιαννούς, αλλά και στο ότι ένας ανδρικός χαρακτήρας δεν θα μπορούσε να φτάσει σε αυτή την παράλογη λογική από την οποία εμφορείται η Φραγκογιαννού. Μόνο μια γυναίκα, είναι σαν να μας λέει ο Παπαδιαμάντης, θα έφτανε στη λογική της αντιστροφής των αξιών που αντιλαμβάνεται και διατυπώνει η Φραγκογιαννού ακριβώς επειδή είναι γυναίκα:

«Αφού η λύπη είναι χαρά, και ο θάνατος είναι ζωή και ανάστασις, τότε και η συμφορά ευτυχία είναι και η νόσος υγίεια. Aρα όλαι

αι μάστιγες εκείναι, αι κατά το φαινόμενον τόσον άσχημοι, όσαι θερίζουν τα άωρα βρέφη, η ευλογιά κ’ η οστρακιά κ’ η διφθερίτις και άλλαι νόσοι, δεν είναι μάλλον ευτυχήματα, δεν είναι θωπεύματα και πλήγματα των πτερών των μικρών αγγέλων, οίτινες χαίρουν εις τους ουρανούς όταν υποδέχωνται τας ψυχάς των νηπίων; Και ημείς οι άνθρωποι, εν τη τυφλώσει μας, νομίζομεν ταύτα ως δυστυχήματα, ως πληγάς, ως κακόν πράγμα.

»Και χάνουν τον νουν των οι ταλαίπωροι γονείς, και πληρώνουν τόσον ακριβά τους ημιαγύρτας ιατρούς και τα τριωβολιμαία φάρμακα, διά να σώσουν το παιδί τους. Δεν υποπτεύονται ότι, όταν νομίζουν ότι “σώζουν”, τότε πράγματι “χάνουν” το τεκνίον. Και ο Χριστός είπεν, όπως είχεν ακούσει η Φραγκογιαννού να της εξηγή ο πνευματικός της, ότι όποιος αγαπά την ψυχήν του, θα την χάση, κι όποιος μισεί την ψυχήν του, εις ζωήν αιώνιον θα την φυλάξη. Δεν έπρεπε τω όντι, αν δεν ήσαν τυφλοί οι άνθρωποι, να βοηθούν την μάστιγα, την διά πτερών Αγγέλων πλήττουσαν, αντί να ζητούν να την εξορκίσουν;» (σελ. 76).

Οχι μόνο σκοτώνει κορίτσια (συμπεριλαμβανομένης και της εγγονής της), αλλά τα σκοτώνει ακριβώς επειδή είναι κορίτσια.