∆ύο - τρία χρόνια ευφορίας ή πραγµατική ανάπτυξη;..

Λεφτά, λοιπόν, υπάρχουν. Μέσα στα επόµενα δύο - τρία χρόνια θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι πόροι του ευρωπαϊκού Ταµείου Ανάκαµψης, τα γνωστά 32,5 δισ. ευρώ, τα οποία, µαζί µε τα ιδιωτικά κεφάλαια που θα προσελκύσουν, θα σχηµατίσουν ένα χρηµατοδοτικό πακέτο της τάξης των 57 δισ. Σε αυτά θα προστεθεί το ΕΣΠΑ 2021-27 που (µε τα 5,3 δισ. ευρώ της εθνικής συµµετοχής) φτάνει στα 26,1 δισ. και, µαζί µε την προβλεπόµενη ιδιωτική συµµετοχή, θα σχηµατίσει ένα χρηµατοδοτικό πακέτο της τάξης των 34 δισ. ευρώ. Μέσα στα λίγα επόµενα χρόνια, σε µια οικονοµία που έχει επενδυτικό κενό περίπου 100 δισ. ευρώ, µπορεί να διοχετευτούν πάνω από 90 δισ. ευρώ. Κι όχι µόνο.

Θα ήταν λογικό να προστεθεί σε αυτά κι ένα µέρος από τα 19,3 δισ. ευρώ που θα λάβει η χώρα µας τα επόµενα χρόνια, µέχρι το 2027, µέσω της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ). Βεβαίως, ό,τι κι αν λέγεται, ένα µέρος τους θα πάει σε εισοδηµατικές ενισχύσεις (ας µην ξεχνιόµαστε, το µισό ετήσιο εισόδηµα του Ελληνα αγρότη είναι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις...). Ωστόσο και από αυτά τα 19,3 δισ. µπορεί να µείνει ένα εντονότερο αναπτυξιακό αποτύπωµα, καθώς το κέντρο βάρους της νέας ΚΑΠ µετατοπίζεται από την απλή ενίσχυση του αγροτικού εισοδήµατος στη στήριξη της παραµονής στην επαρχία, σε συνδυασµό µε την παραγωγή δηµόσιων αγαθών – περιβάλλον, ασφάλεια τροφίµων κ.λπ.

Από χέρι, λοιπόν, περίπου 110 δισ. ευρώ θα πέσουν στην ελληνική οικονοµία µέσα στα επόµενα λίγα χρόνια. Οι προκλήσεις είναι µεγάλες.

Από τις πιο «τεχνικές», όπως αυτή που προκύπτει επειδή ο όγκος των κεφαλαίων του ΕΣΠΑ και του Ταµείου Ανάκαµψης θα διοχετευτούν σε πολιτικές και δράσεις που είναι παρεµφερείς ή ταυτίζονται, µε συνέπεια να υπάρχει κίνδυνος επικαλύψεων και, τελικά, σπατάλης πόρων. Εως τις πιο πολιτικές: Θα µπορέσουν ο κρατικός και ο ιδιωτικός τοµέας να προλάβουν να απορροφήσουν τους πόρους µε τρόπους που θα πιάνουν τόπο, σε προγράµµατα, έργα, δράσεις που θα αναβαθµίζουν την ποιότητα της κρατικής παρέµβασης, την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων µε κριτήρια βιωσιµότητας, τις ικανότητες του ανθρώπινου δυναµικού; Στο τέλος της ηµέρας θα έχει αναπτυχθεί ένα διαφορετικό παραγωγικό πρότυπο ή θα διαιωνίζεται η βασιλεία του σηµερινού, παρασιτικού µοντέλου;..

Το καλό σενάριο είναι να αλλάξει η χώρα τροχιά, η ελληνική κοινωνία να εκσυγχρονιστεί και να γίνει πιο δίκαιη, η ελληνική οικονοµία να κερδίσει µια νέα, αναβαθµισµένη θέση στον διεθνή καταµερισµό εργασίας.

Το κακό σενάριο είναι να ξοδευτούν αυτοί οι πόροι χωρίς να λυθούν χρόνια διαρθρωτικά προβλήµατα και χωρίς να ανατραπούν οι κακές παραδόσεις της συναλλαγής και των πελατειακών σχέσεων. Να περάσουµε, δηλαδή, δύο - τρία χρόνια (περίπου τόσα, όσο θα γίνεται η κατανοµή των 110 δισ.) σε κλίµα επίπλαστης ευφορίας, µε συνοδευτικές φούσκες στα ακίνητα, ίσως αργότερα και στο Χρηµατιστήριο, µε την οικονοµική µεγέθυνση να αφήνει πολλούς απέξω, να µη διαχέονται τα οφέλη της ευρύτερα και οι ανισότητες να διευρύνονται. Οικονοµική µεγέθυνση δεν συνεπάγεται αυτοµάτως µείωση των ανισοτήτων, πολλές φορές και ιδιαίτερα βραχυ- και µεσοπρόθεσµα µπορεί να συντείνει στη διεύρυνσή τους. Κι αυτό είναι πολύ σηµαντικό.

Είναι πολύ διαφορετικό και µε τελείως διαφορετικά αποτελέσµατα αν ένας ρυθµός µεγέθυνσης προκληθεί από την επενδυτική/επιχειρηµατική δραστηριότητα πολύ λίγων µεγάλων επιχειρηµατικών οµίλων, µε σχετικά περιορισµένη κινητοποίηση εσωτερικών πόρων και µε υψηλές εισαγωγές, και διαφορετικό αν ο ίδιος (ή, ακόµα, κι ένας ελαφρώς µικρότερος) ρυθµός µεγέθυνσης επιτυγχάνεται µε την ευρεία κινητοποίηση επιχειρήσεων, εργασίας και πρώτων υλών στο εσωτερικό της χώρας. Η διάχυση του οφέλους της µεγέθυνσης τής προσδίδει σταθερότητα και, ταυτόχρονα, ενισχύει την κοινωνική συνοχή. Η ιδιοποίηση του οφέλους της µεγέθυνσης από λίγους διαχέει το αίσθηµα της αδικίας, εντείνει την κοινωνική δυσφορία, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται πολιτικά, και, τελικά, αποδυναµώνει το ίδιο το αναπτυξιακό αποτύπωµα.

Αυτά δεν τα έχουµε αποφύγει ούτε στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν. Θα φανεί αν µάθαµε από τα παθήµατα.

∆ύο - τρία χρόνια ευφορίας, µε µεγέθυνση χωρίς διάχυση οφέλους, διεύρυνση ανισοτήτων και συντήρηση του παρασιτισµού, το κακό σενάριο.