Η Ελλάδα και η Ευρώπη μετά τη Μέρκελ

Αλέξης Τσίπρας l Παναγιώτης Πικραμμένος Ευάγγελος Βενιζέλος l Γιώργος Προβόπουλος l Σωτήριος Ρίζος Τίμοθι Γκάρτον Ας l Χρύσανθος Λαζαρίδης l Πέτερ Σόοφ Μίκαελ Μάρτενς l Γιάσκα Μουνκ l Μάρκους Γουόκερ

η Αγκελα Μέρκελ έμπαινε σε ένα χώρο, το πρώτο που έβλεπε κανείς ήταν πολλούς ψηλούς άνδρες γύρω της. Ενα τείχος από ογκώδεις σωματοφύλακες και επιβλητικούς στενούς συνεργάτες της –όπως ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφεν Ζάιμπερτ και ο σύμβουλός της για ευρωπαϊκά θέματα Ούβε Κορσέπιους– έκρυβε τη μικροσκοπική καγκελάριο με τα παλ κοστούμια και το αδέξιο χτένισμα. Η εικόνα ήταν απατηλή. Διαψεύδοντας όλες τις προβλέψεις, η καγκελάριος της Γερμανίας συμπλήρωσε τέσσερις θητείες, κράτησε την Ευρώπη ενωμένη, ξεπέρασε τρεις σοβαρές κρίσεις (την κρίση στην Ευρωζώνη, την προσφυγική και την πανδημία) και κατόρθωσε ταυτόχρονα να διατηρήσει αλώβητη τη γερμανική οικονομία, με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και χαμηλή ανεργία.

Η Ελλάδα βρέθηκε πολλές φορές μπροστά της, κυρίως στην ευρωκρίση και στο προσφυγικό κύμα του 2015. Η ίδια παραδέχθηκε ότι η πρώτη ήταν η δυσκολότερη στιγμή της σταδιοδρομίας της, επειδή «ζήτησε τόσο πολλά από τους Ελληνες». Κλήθηκε να συνεργαστεί με οκτώ διαφορετικούς Ελληνες πρωθυπουργούς και να εξευμενίσει μια κοινή γνώμη που έπνεε μένεα εναντίον της λόγω της εμμονής του Βερολίνου στην πολιτική λιτότητας και την ενίοτε τιμωρητική διάθεση απέναντι στη χώρα μας.

H Mέρκελ φεύγει από την εξουσία χωρίς να έχει να παρουσιάσει ένα εμβληματικό έργο, κάτι αντίστοιχο του μεταπολεμικού οικονομικού θαύματος του Κόνραντ Αντενάουερ, της Ostpolitik του Βίλι Μπραντ, της επανένωσης των δύο Γερμανιών του Χέλμουτ Κολ, έστω της μεταρρυθμιστικής ατζέντας 2010 του Γκέρχαρντ Σρέντερ. Ηταν τελικά μια μεγάλη πολιτικός που πετύχαινε μικρούς στόχους μέσα από μεγάλους συμβιβασμούς; Μια ισορροπίστρια που έβρισκε τη χρυσή τομή ανάμεσα σε αντικρουόμενα συμφέροντα, ευρωπαϊκά και εθνικά; Ή της έλειπαν το μακρόπνοο όραμα, η αποφασιστικότητα και η φιλοδοξία να οικοδομήσει μια στιβαρή υστεροφημία; Τι κληροδοτεί η απόσυρσή της από την πολιτική στη Γερμανία, στην Ελλάδα και την Ευρώπη; Στα ερωτήματα αυτά επιχειρεί να απαντήσει το αφιέρωμα που κρατάτε στα χέρια σας. Οι απαντήσεις ποικίλλουν, ακριβώς επειδή η αποτίμηση της κληρονομιάς της είναι αντιφατική.

Ηταν η Γερμανίδα καγκελάριος το τελευταίο προπύργιο της ελεύθερης Δύσης; «Ας αφήσουμε τις υπερβολές», είπε η ίδια με σεμνότητα και πλήρη αυτογνωσία. Και όταν ρωτήθηκε αν αποχωρεί από τον θώκο «με ήσυχη τη συνείδησή της», απάντησε ξερά: «Ναι».