Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ePaper

Μιλάει και δρα με παγκόσμιους όρους

Του ΜΙΚΑΕΛ ΜΑΡΤΕΝΣ

Στη Γερμανία υπάρχει σήμερα ένας δημοφιλής γρίφος προς επίλυση: Τι θα κάνει η Αγκελα Μέρκελ μετά το τέλος της καγκελαρίας της; Οταν ερωτήθηκε για τα σχέδιά της πρόσφατα, σε μια συνάντηση στο Ντίσελντορφ, απάντησε με ερωτήσεις: «Θα ήθελα άραγε να γράψω; Να κάνω διαλέξεις; Να κάνω πεζοπορίες; Να μείνω στο σπίτι; Να ταξιδεύω;» Θα ασχοληθεί με αυτά τα ερωτήματα μετά την αποχώρησή της από το αξίωμα, δήλωσε η Μέρκελ.

Εάν αποφασίσει πάντως να γράψει τα απομνημονεύματά της, η Ελλάδα θα κατέχει πιθανότατα σημαντική θέση σε αυτά. Σε ερώτηση σχετικά με τις δυσκολότερες στιγμές της θητείας της, δήλωσε στο ακροατήριο στο Ντίσελντορφ: «Οι δυσκολότερες [στιγμές] ήρθαν στη διάρκεια της κρίσης του ευρώ, όταν, κατά την άποψη πολλών, ήμουν πολύ σκληρή όσον αφορά τις απαιτήσεις της Ελλάδας, ώστε να λάβει βοήθεια από εμάς. Διότι ήμουν βαθιά πεπεισμένη ότι δεν μπορούμε να έχουμε ένα κοινό νόμισμα αν δεν έχουμε ταυτοχρόνως μια κοινή θεμελιώδη οικονομική δομή».

Για την ακρίβεια, τα δύο γεγονότα της εξωτερικής πολιτικής που διαμόρφωσαν στον μεγαλύτερο βαθμό την περίοδο της καγκελαρίας Μέρκελ στη Γερμανία είχαν να κάνουν αμφότερα με την Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ, η Μέρκελ έδειξε τη σκληρή πλευρά της (κάποιοι θα έλεγαν: αυτή που αντιστοιχεί στις αρχές της). Στην αρχή, η Μέρκελ δεν απέκλεισε ούτε καν κατηγορηματικά ένα Grexit. Τον Μάιο του 2011 ισχυρίστηκε ότι σε χώρες όπως η Ελλάδα ή η Πορτογαλία οι άνθρωποι συνταξιοδοτούνται νωρίτερα από ό,τι στη Γερμανία. Εκείνη την εποχή επικρίθηκε –όχι μόνο από τους Γερμανούς Σοσιαλδημοκράτες– για τέτοιου είδους δηλώσεις που θεωρήθηκαν

λαϊκιστικές, αλλά η Αγκελα Μέρκελ δεν φαινόταν να ενοχλείται. Με την ανάδυση του δεξιού λαϊκιστικού κόμματος «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AFD) κατέστησε σαφές ότι όσο εκείνη θα είναι καγκελάριος της Γερμανίας η αλληλεγγύη στην Ευρωζώνη θα έχει ένα σκληρό τίμημα: «Ναι, η Γερμανία βοηθάει, αλλά η Γερμανία βοηθάει μόνον εφόσον οι άλλοι πραγματικά καταβάλλουν προσπάθειες, οι οποίες πρέπει να αποδεικνύονται». Τέτοιες διατυπώσεις κράτησαν την AFD εκτός Κοινοβουλίου και το CDU στην εξουσία.

Το 2015, ωστόσο, κατά τη διάρκεια της μεταναστευτικής κρίσης, η Μέρκελ δεν μπορούσε ή δεν ήθελε πλέον να δείχνει τη σκληρή πλευρά της. Αυτό είχε ως συνέπεια η AFD, που μέχρι τότε είχε μετατραπεί από δεξιό λαϊκιστικό σε εν μέρει δεξιό εξτρεμιστικό κόμμα, να μπει στην Μπούντεσταγκ το 2017. Εως τότε η Μέρκελ είχε ήδη αλλάξει προ πολλού τη στάση της απέναντι στην Ελλάδα. Κάτι που γινόταν όλο και πιο ορατό μετά τις εκλογές του 2013. Φαίνεται πως η Μέρκελ συνειδητοποίησε πολύ καλά τις πιθανές πολιτικές επιπτώσεις ενός Grexit. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα επόμενα χρόνια προσπάθησε να αποφύγει ένα τέτοιο σενάριο σχεδόν με κάθε κόστος – κάτι που δεν θα μπορούσε να ειπωθεί για όλα τα μέλη τής τότε κυβέρνησής της.

Η αλλαγή πορείας της Μέρκελ ήταν μέρος μιας εμπειρικής πορείας. Η Γερμανία είναι μια χώρα κατεξοχήν αυτοπροσδιοριζόμενη. Οι διαλογικές διαβουλεύσεις για τη γερμανική εξωτερική πολιτική είναι ενίοτε ενοχλητικά τοπικιστικές και αποσυνδεδεμένες από την πραγματικότητα. Οταν η Μέρκελ έγινε καγκελάριος το 2006, δεν είχε ουσιαστική εμπειρία στην εξωτερική πολιτική, όπως ακριβώς και οι δύο προκάτοχοί της, Γκέρχαρντ Σρέντερ και Χέλμουτ Κολ, όταν ανέλαβαν τα καθήκοντά τους. Δεκαέξι χρόνια μετά, η Μέρκελ μιλάει και δρα με παγκόσμιους όρους.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η δεύτερη μεγάλη στροφή της Αγκελα Μέρκελ στην εξωτερική πολιτική δεν έχει γίνει, προς το παρόν, παρά ελάχιστα αντιληπτή. Το 2015 η Μέρκελ δεν ήθελε να χτίσει φράχτες και τείχη, με αποτέλεσμα να γίνει ηρωίδα της ιδεολογίας «οι πρόσφυγες είναι καλοδεχούμενοι». Ομως σήμερα στο Βερολίνο επικρατεί άλλη πραγματικότητα. Πολλοί έχουν συνειδητοποιήσει ότι η συνεχής, μαζική εισροή προσφύγων και μεταναστών στην Ευρώπη δεν είναι βιώσιμη όσο δεν είναι συστηματικά εφικτή η απέλαση στις χώρες καταγωγής τους ακόμη και των νομίμως απορριφθέντων αιτούντων άσυλο, γεγονός που υπονομεύει την ίδια την ιδέα του ασύλου για όσους το έχουν πραγματικά ανάγκη. Σε κάθε περίπτωση, η συστηματική παραβίαση του διεθνούς δικαίου στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης (pushbacks), όπως συμβαίνει στην Ελλάδα ή στην Κροατία, γίνεται σιωπηρά ανεκτή από το Βερολίνο, σε ορισμένες περιπτώσεις, δε, ενθαρρύνεται εμμέσως. Παρ’ όλα αυτά, η Μέρκελ εξακολουθεί να θεωρείται στους αριστερούς κύκλους ένα είδος Αγίας Ιωάννας των προσφύγων. Κατά κάποιο τρόπο το αφήγημα αυτό παραβλέπει την πολύ σκληρότερη στάση της σε σχέση με το 2015.

Ποια είναι λοιπόν η κληρονομιά της; Ο νομπελίστας Λογοτεχνίας Γκίντερ Γκρας είπε κάποτε ότι το αγαπημένο του λουλούδι είναι ο ολόχρονα ανθισμένος γκρίζος σκεπτικισμός. Η Αγκελα Μέρκελ μάς άφησε ένα ολόκληρο μπουκέτο από αυτά τα άνθη. Οι μελλοντικές γενιές θα κρίνουν αν μυρίζουν ανθρωπιά, ρεαλισμό, κυνισμό ή λίγο απ’ όλα.

Ο νομπελίστας Λογοτεχνίας Γκίντερ Γκρας είπε κάποτε ότι το αγαπημένο του λουλούδι είναι ο ολόχρονα ανθισμένος γκρίζος σκεπτικισμός. Η Αγκελα Μέρκελ μάς άφησε ένα ολόκληρο μπουκέτο από αυτά τα άνθη. Οι μελλοντικές γενιές θα κρίνουν αν μυρίζουν ανθρωπιά, ρεαλισμό, κυνισμό ή λίγο απ’ όλα.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

el-gr

2021-09-19T07:00:00.0000000Z

2021-09-19T07:00:00.0000000Z

https://kathimerini.pressreader.com/article/282449942159454

Kathimerini Digital