Η Σμύρνη «ξαναζεί»

Τρισδιάστατη απεικόνιση ζωντανεύει τα κτίρια της προκυμαίας πριν την καταστροφή του 1922

Το θρυλικό Κράιμερ Παλλάς, τα καφενεία Μιμήκου, το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, η ναυτιλιακή Ellerman (φωτ.) αποκτούν δεύτερη, ψηφιακή, ζωή. Ο σχεδιαστής τρισδιάστατου περιεχομένου Τάσος Κατσίκας αναδημιουργεί τα 190 κτίρια που ήταν χτισμένα στα 3 χιλιόμετρα της θρυλικής προκυμαίας της Σμύρνης, αποτίοντας φόρο τιμής στον Μικρασιάτη παππού του.

«Πιτσιβούργο». Ετσι έλεγε το Πίτσμπεργκ των ΗΠΑ ο Τάσος Σταθάκης. Ο Μικρασιάτης από το Αϊβαλί έφυγε για την Αμερική κάπου κοντά στα 18 του χρόνια. Εμεινε στα ξένα, γύρισε και έφυγε ξανά για τη Γαλλία και συνεργάστηκε με τη ναυτιλιακή εταιρεία Ellerman Lines ως ταχυδρόμος, μεταφέροντας μηνύματα και επιστολές στα πληρώματά τους. Κάπως έτσι, μας περιγράφει σήμερα ο εγγονός του, Τάσος Κατσίκας, κατέληξε στη Σμύρνη όπου ζούσε ο αδερφός του. «Δούλευε στη συγκομιδή των σύκων και καθοδηγούσε τους Τούρκους “κληρίδηδες”, όπως έλεγαν όσους έφερναν τα σύκα με καμήλες στο λιμάνι. Εκανε συχνά το εμπορικό δρομολόγιο Σμύρνη - Κωνσταντινούπολη και έτσι γνωρίστηκε με τη γιαγιά μου, την Κυριακή», μας λέει. Στις διηγήσεις του παππού, η Σμύρνη τού θύμιζε κάτι από τη γαλλική Μασσαλία όπου έζησε μερικά χρόνια. Οταν μιλούσε για εκείνη την εποχή δεν υπήρχε περίπτωση να μην αναφερθεί στην προκυμαία της πόλης που ονομαζόταν Και (Quai) και στη ζωντάνια της. Τα καφενεία, τα χάνια όπου έμενε πολλές φορές για να είναι κοντά στα εμπορεύματα, τα μεγάλα ξενοδοχεία, τα πανηγύρια και η κίνηση που δεν σταματούσε ποτέ ήταν οι αναμνήσεις που έφερε μαζί του στην Ελλάδα λίγο πριν από την καταστροφή. «Πρόλαβε και έφυγε στις αρχές Σεπτεμβρίου, πριν μπει ο στρατός (του Κεμάλ) μέσα στην πόλη. Εβαλε τη γυναίκα του και το πρώτο τους παιδί μέσα σε ένα πλοίο και έπειτα έφυγε και αυτός παίρνοντας μαζί του ελάχιστα πράγματα. Ηρθε στη Χαλκίδα, πολέμησε μετά στο αλβανικό μέτωπο αλλά στη Σμύρνη δεν ξαναπήγε ποτέ», μας λέει ο κ. Κατσίκας.

Ο Τάσος Σταθάκης μπορεί να έχασε για πάντα την προκυμαία της Σμύρνης αλλά ο εγγονός του, έναν αιώνα μετά την καταστροφή, αποφάσισε να την αναδημιουργήσει ψηφιακά. Ο Τάσος Κατσίκας, επαγγελματίας με μεγάλη εμπειρία στον χώρο της τρισδιάστατης αναπαράστασης, αναπλάθει τα κτίρια της προκυμαίας όπως ήταν πριν από την πυρκαγιά του 1922. Με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας και με πηγές το δίτομο βιβλίο των Γ. Πουλημένου και Α. Χατζηκωνσταντίνου «Η προκυμαία της Σμύρνης» (εκδ. Καπόν), φωτογραφίες της εποχής, κατόψεις και χάρτες «ξαναχτίζει» τα ιστορικά κτίρια στο ψηφιακό μετα-σύμπαν της Σμύρνης. «Θέλω να δείξω πώς ήταν όλη η προκυμαία και τις ακριβείς θέσεις των κτιρίων. Δίνω μεγάλη προσοχή στην ιστορική ακρίβεια και στη λεπτομέρεια», σημειώνει. Από τα περίπου 190 κτίρια, έχουν «σηκωθεί» τα 150, ανάμεσα στα οποία το πολυτελές ξενοδοχείο Κράιμερ Παλλάς, τα καφενεία Μιμήκου αλλά και το κτίριο που στέγαζε την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και σήμερα φιλοξενεί τα γραφεία του τουρκικού ΕΟΤ. Τα περισσότερα κτίρια καταστράφηκαν με την πυρκαγιά και σχεδόν όλα τα υπόλοιπα κατεδαφίστηκαν τα επόμενα χρόνια.

Σε δεύτερο χρόνο ο κ. Κάτσικας θα επιμεληθεί τον χρωματισμό τους, παίρνοντας στοιχεία από τα χρώματα των αρχοντικών της Μυτιλήνης που χτίστηκαν την ίδια εποχή. Στόχος του είναι να αναδημιουργήσει και το εσωτερικό ορισμένων κτιρίων, όπως μιας αρχοντικής κατοικίας, του θεάτρου της Σμύρνης και ενός κινηματογράφου, ενός καφενείου, ενός σχολείου και της εκκλησίας της Αγίας Φωτεινής. «Με τεχνολογία εικονικής πραγματικότητας θα μπορούσε κανείς να περιηγηθεί σε αυτόν τον κόσμο. Το υλικό αυτό έχει εκπαιδευτικό και ιστορικό χαρακτήρα και θα χαιρόμουν να γίνει μέρος μιας έκθεσης», σημειώνει. Ενας φόρος τιμής σε έναν Μικρασιάτη πρόσφυγα, μπορεί να γίνει μια κληρονομιά για όλους.

Ο Τάσος Κατσίκας, που ο παππούς του έχασε για πάντα τη Σμύρνη, αποφάσισε να την αναδημιουργήσει ψηφιακά.