Μεταρρυθμίσεις και πρόωρες κάλπες στην Πορτογαλία

Υστερα από μια σειρά μεταρρυθμίσεων, οι οποίες πυροδοτήθηκαν από την κρίση χρέους της Ευρωζώνης το 2011-2013, η Πορτογαλία απολάμβανε μια σταθερή ανάπτυξη της οικονομίας της κατά μέσον όρο της τάξεως του 2,6% την περίοδο από το 2015 έως το 2019. Οπως και επί της προηγούμενης κυβέρνησης των Συντηρητικών τότε, και η νυν υπό τους Σοσιαλιστές του πρωθυπουργού Αντόνιο Κόστα ακολούθησε την ίδια οδό των μεταρρυθμίσεων και της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Δεν αναμένουμε οι πρόωρες εκλογές, οι οποίες διεξάγονται την Κυριακή 30 Ιανουαρίου, να αλλάξουν τις θετικές προοπτικές. Μπορούν άραγε τα κόμματα να ομονοήσουν για τον τρόπο με τον οποίο θα τοποθετηθούν τα κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Ενωση; Η Πορτογαλία βρέθηκε στην ανάγκη να προκηρύξει πρόωρες εκλογές εξαιτίας του ότι δύο αριστερά κόμματα, τα οποία μέχρι πρότινος στήριξαν τον Αντόνιο

Κόστα, αρνήθηκαν να υπερψηφίσουν την πρόταση προϋπολογισμού. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, ούτε το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS) του κ. Κόστα ούτε το κεντροδεξιό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (PSD) θα εξασφαλίσουν πλειοψηφία, οπότε θα είναι δυνητικά δύσκολο να συμφωνήσει ένα τέτοιο κοινοβούλιο επί της δημοσιονομικής πολιτικής.

Κατά το τρίτο τρίμηνο του παρελθόντος έτους το ΑΕΠ της Πορτογαλίας παρέμενε σε προ πανδημίας επίπεδα, εν μέρει εξαιτίας των μειωμένων τουριστικών εσόδων. Αναμένουμε πως θα υπερβεί τα προ πανδημίας επίπεδά του έως το τρίτο τρίμηνο του 2022. Παρά ταύτα, μια εκκρεμής πολιτική κατάσταση μετά τις εκλογές θα μπορούσε να καθυστερήσει τη διοχέτευση σε έργα των 16,6 δισεκατομμυρίων ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης της Ε.Ε. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το πρόγραμμα ανάκαμψης θα ενίσχυε το ΑΕΠ της χώρας κατά 1,5%-2,4% έως το 2023. Αξίζει να αναφερθεί πως στις δημοσκοπήσεις οι Σοσιαλιστές έχουν ένα προβάδισμα, αν και όχι σημαντικό, της τάξεως του 37% στην πρόθεση ψήφου, αλλά αυτό απέχει της απόλυτης πλειοψηφίας. Οπότε, εάν όντως συμβεί αυτό, οι Σοσιαλιστές θα συγκροτήσουν και πάλι κυβέρνηση μειοψηφίας και θα ζητήσουν από το Μπλοκ της Αριστεράς (ΒΕ) και το Κομμουνιστικό Κόμμα (PCP) τη στήριξή τους. Ωστόσο, ο Αντόνιο Κόστα σχεδιάζει να περικόψει την αναλογία χρέους προς ΑΕΠ στο 110% έως το 2026, από το 120% σήμερα, διατηρώντας υπό έλεγχο τις δαπάνες και μειώνοντας το έλλειμμα, ενόσω η οικονομία θα αναπτύσσεται περαιτέρω. Αντιθέτως, τα ακροαριστερά κόμματα εκλαμβάνουν την ανάκαμψη ως ευκαιρία αύξησης των προνοιακών δαπανών και εκείνων της δημόσιας υγείας. Παρά ταύτα, ο Αντόνιο Κόστα ίσως να μπορέσει και πάλι να έλθει σε συνεννόηση μαζί τους, όπως και στις εκλογές του 2015 και του 2019. Στην περίπτωση, δε, του κεντροδεξιού PSD, και αυτό επιδιώκει να περιορίσει την αναλογία χρέους προς ΑΕΠ. Ωστόσο, επιδιώκει και να περιορίσει τις δημόσιες δαπάνες, ούτως ώστε να χρηματοδοτήσει μια μείωση 6 ποσοστιαίων μονάδων του ΦΠΑ και του φόρου εταιρικών κερδών από τον συντελεστή του 21% στο 17%, ούτως ώστε να αναθερμανθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις. Σημειωτέον πως η Πορτογαλία κατόρθωσε να μεταμορφώσει το δημοσιονομικό της έλλειμμα του 11,3% το 2010 σε ένα πλεόνασμα της τάξεως του 0,1% το 2019. Οι αυξημένες εσωστρεφείς επενδύσεις, η τόνωση των εξαγωγών και η έκρηξη του τουρισμού τροφοδότησαν την προ πανδημίας αύξηση του ΑΕΠ. Χάρη στις μεταρρυθμίσεις στα εργασιακά μειώθηκαν οι αποζημιώσεις και αποκεντρώθηκαν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, η ανεργία υποχώρησε στο 6,3% τον Νοέμβριο πέρυσι, ενώ τον Ιανουάριο του 2013 είχε εκτιναχθεί στο 18,2%. Πάντως, το μέσο εισόδημα των νοικοκυριών παραμένει από τα χαμηλότερα στην Ευρωζώνη. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Αντόνιο Κόστα θέλει να ενισχύσει το κατά κεφαλήν εισόδημα, αλλά όχι να θυσιάσει τη δημοσιονομική σταθερότητα της Πορτογαλίας.

Δεν αναμένεται οι εκλογές της Κυριακής να αλλάξουν τις θετικές προοπτικές της χώρας.