Ανατρέποντας το αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο

Ηανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ για το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας καταγράφει μια αρνητική διαπίστωση για την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Συγκεκριμένα, το εμπορικό έλλειμμα της χώρας εκτινάχθηκε το πρώτο εξάμηνο του 2022 κατά 71,6% και έφτασε στα 17,6 δισ. ευρώ. Η κυρία αιτία, πέρα από τις μεγάλες πληθωριστικές τάσεις στα πετρελαιοειδή, είναι ότι η αύξηση των εισαγωγών είναι πολύ μεγαλύτερη από την αύξηση των εξαγωγών με τις αθρόες πλέον εισαγωγές καταναλωτικών αγαθών μεγάλης αξίας.

Η ανατροπή αυτών των αρνητικών εξελίξεων απαιτεί, μεταξύ των άλλων, αλλαγή του επιχειρηματικού μοντέλου της χώρας με δυναμικούς επιχειρηματίες που να προβλέπουν τις ευκαιρίες και να προετοιμάζουν καινοτόμες και αποδοτικές επενδύσεις κυρίως για τοπική παραγωγή. Σε συνδυασμό βέβαια με μακροπρόθεσμες κυβερνητικές στρατηγικές ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας του τοπικού επιχειρηματικού οικοσυστήματος, όχι όμως γενικά και αόριστα αλλά με στόχευση σε κλάδους όπου υπάρχουν ευκαιρίες ανατροπής του αρνητικού εμπορικού ισοζυγίου. Αυτό απαιτεί ειδικές προδιαγραφές για ένταξη των εξειδικευμένων αυτών παραγωγικών επενδύσεων στα ευεργετικά μέτρα των τριών σχετικών κυβερνητικών εργαλείων: του αναπτυξιακού νόμου, του προγράμματος ενίσχυσης RRF και των επενδύσεων στρατηγικής σημασίας. Το ζητούμενο είναι να αναδειχθούν και να ενισχυθούν αυτές οι κλαδικές επενδυτικές ευκαιρίες ανατροπής του αρνητικού εμπορικού ισοζυγίου. Παρακάτω αναφέρονται τρία σχετικά παραδείγματα. α) Εξαγωγικοί κλάδοι με έμφαση όχι στα ημιέτοιμα προϊόντα αλλά σε τελικά προϊόντα με υψηλή προστιθέμενη αξία. Υπάρχουν τουλάχιστον δέκα ιδιαίτερα εξαγωγικοί κλάδοι (όπως, για παράδειγμα, αλουμίνιο, μάρμαρο, ελαιόλαδο) που αν η έμφαση δοθεί στην εξαγωγή τελικών προϊόντων διεθνώς πιστοποιημένων, και όχι των ημιέτοιμων όπου ο διεθνής ανταγωνισμός είναι κυρίως στο κόστος και στην εξυπηρέτηση, θα μπορούν να αυξηθούν οι ετήσιες εξαγωγές αγαθών κατά μερικά δισεκατομμύρια ευρώ. Σε συνάρτηση με την ελληνική πρώτη ύλη που αξιοποιείται συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις και τα πολλαπλά στάδια τοπικής μεταποίησης στην αλυσίδα αξίας, η επίδραση μπορεί είναι πολλαπλάσια υπέρ του θετικού εμπορικού ισοζυγίου. β) Παραγωγή ανταγωνιστικών τελικών προϊόντων σε κλάδους που έχουν μεγάλη εσωτερική ζήτηση και τα οποία κυρίως εισάγονται. Ενας από τους λόγους της μεγάλης αύξησης των εισαγωγών αφορά την αύξηση της εσωτερικής ζήτησης σε κλάδους με μεγάλη πρόσφατη ανάπτυξη, όπως ο τουρισμός και η εστίαση. Αν τα προϊόντα αυτά έχουν χαμηλής έντασης καινοτομία και τεχνολογία, ενώ παράλληλα υπάρχει σχετική τοπική τεχνογνωσία, τότε θα μπορούσαν με ειδικά κίνητρα να παραχθούν τοπικά ανταγωνιστικά προϊόντα και να πάρουν σημαντικά μερίδια αγοράς λόγω της καλύτερης γνώσης των τοπικών ιδιαιτεροτήτων (π.χ. η δύσκολη διανομή των προϊόντων λόγω της προβληματικής γεωγραφίας της χώρας). γ) Μηχανολογικός/τεχνολογικός εξοπλισμός για παραγωγικές μονάδες με μεγάλο αριθμό τοπικών εγκαταστάσεων. Τη μεγάλη διαφορά στο αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο φέρνει η αθρόα εισαγωγή μεγάλης χρηματοοικονομικής αξίας μηχανολογικού εξοπλισμού. Σε κλάδους όμως που υπάρχουν αρκετές δεκάδες τοπικές ομοειδείς παραγωγικές εγκαταστάσεις (π.χ. επεξεργασία φρούτων, παραγωγή φέτας, οινοποιία, ανακύκλωση, πράσινη ενέργεια, μάρμαρο κ.λπ.) υπάρχουν οικονομίες κλίμακος και ουσιαστική τεχνογνωσία στην τεχνολογική αξιοποίηση και συντήρηση των εξοπλισμών. Σε αυτούς τους κλάδους θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην έρευνα/καινοτομία και στην ενίσχυση της τοπικής παραγωγής του αναγκαίου μηχανολογικού/τεχνολογικού εξοπλισμού και ρομποτικών εγκαταστάσεων στο πλαίσιο του υπό διαμόρφωση νέου παραγωγικού μοντέλου της βιομηχανίας 4.0 και της εθνικής στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης 2021-27 για τον τεχνολογικό μετασχηματισμό της παραγωγικής βάσης.

Υπάρχουν τουλάχιστον δέκα ιδιαίτερα εξαγωγικοί κλάδοι στους οποίους οι ετήσιες εξαγωγές αγαθών μπορούν να αυξηθούν κατά μερικά δισ. ευρώ.