Η δεύτερη μεγάλη πετρελαϊκή κρίση

Οι προκλήσεις και οι επιπτώσεις της διεθνούς οικονομικής αναταραχής καθορίζουν τις προοπτικές της Ελλάδας

Μετά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ τον Σεπτέμβριο του 1973, οι χώρες που διαχειρίζονταν μέσω καρτέλ την πώληση πετρελαίου διεθνώς διπλασίασαν την τιμή του. Με δεδομένη τη χρήση πετρελαίου ως κινητήριας δύναμης σε όλες τις βιομηχανίες του κόσμου, μετακυλίστηκε αυτή η αύξηση μέσω του αυξημένου κόστους παραγωγής στις τιμές, με αποτέλεσμα την άνοδο των τιμών των τελικών προϊόντων προσφοράς παγκοσμίως. Η συγκυρία ήταν δυσμενής για την παγκόσμια οικονομία λόγω της κατάρρευσης του συστήματος σταθερών ισοτιμιών των διαφόρων νομισμάτων από τον Αύγουστο του 1971. Η άνοδος του παγκόσμιου ΑΕΠ περίπου μηδενίστηκε και το πρωτόγνωρο στην οικονομική ιστορία φαινόμενο ταυτόχρονης καθήλωσης της παραγωγής με ταυτόχρονο πληθωρισμό, ο στασιμοπληθωρισμός, ήταν πλέον πραγματικότητα.

Η διεθνής κοινότητα επιδίωξε συμβιβαστική λύση μεταξύ των κρατών-μελών της, που φυσικό ήταν να στρέφονται ακανόνιστα σε πολιτικές αποφυγής του εθνικά χειροτέρου. Με τη «Σμιθσόνια συμφωνία» του Δεκεμβρίου 1971, προβλεπόταν αρχικά διακύμανση ±2,25% έναντι της κεντρικής ισοτιμίας κάθε νομίσματος απέναντι στο δολάριο.

Οι κινήσεις κεφαλαίων ήταν ωστόσο ακανόνιστες και η συμφωνία κατέρρευσε τον Μάιο 1973. Στη συγκυρία αυτή η ενεργειακή κρίση του Οκτωβρίου 1973 επιδείνωσε σημαντικά την κατάσταση. Συγκλήθηκε το Library Group και έγινε η διάσκεψη του Ραμπουγιέ με στόχο την κατ’ αρχάς δέσμευση όλων να βρουν από κοινού μια πολιτική αντιμετώπισης της στασιμοπληθωριστικής λαίλαπας. Ακολούθησε μακρά περίοδος αποτυχημένων προσπαθειών διατήρησης των ισοτιμιών σε μια κανονικότητα που θα διευκολύνει αντί να διαταράσσει το διεθνές εμπόριο.

Στην τέταρτη Διάσκεψη Κορυφής, στη Βόννη το 1978, οι αποφάσεις ήταν πιο «προχωρημένες». Με αμοιβαίες δεσμεύσεις όλων προς όλους να κρατήσουν τις διακυμάνσεις των συναλλαγμάτων σε ένα εύρος ±2,5% σε σχέση με το δολάριο φαινόταν αντιστροφή της κατάστασης στην παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση.

Στη συγκυρία αυτή ξέσπασε η ιρανική επανάσταση (1979) και στην πορεία ο πόλεμος Ιράν Ιράκ (1980-1988). Διπλασιάστηκε άλλη μια φορά η τιμή του πετρελαίου, που αποσταθεροποίησε κι άλλο μια ήδη ευάλωτη ισορροπία, έδωσε παράταση ζωής στον στασιμοπληθωρισμό και διέσπειρε επιπρόσθετη αβεβαιότητα στη διεθνή οικονομία.