Επιβολή των πρώτων περιοριστικών μέτρων

Η δικτατορία αποδείχθηκε παντελώς ανέτοιμη στην κρίση του Αυγούστου 1971. Οντας αποκομμένη από διεθνή φόρουμ και εμπεριστατωμένη πληροφόρηση, στηριζόμενη σε τεχνοκράτες με φιλοχουντικά διαπιστευτήρια και με επαμφοτερίζουσα στάση μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης, πρόσδεσε τη δραχμή στο δολάριο και την πτώση του, μη αναλύοντας εις βάθος τα συμφέροντα των ελληνικών εξαγωγών και του ισοζυγίου πληρωμών. Το «αποφασίζομεν και διατάσσομεν» οδήγησε μετά την πρώτη πετρελαϊκή κρίση σε έκρηξη του πληθωρισμού στο 35%. Η κυβέρνηση του Νοεμβρίου 1974 αντιμετώπιζε την οξύτητα της ελλειμματικότητας του ισοζυγίου πληρωμών, ενώ από την άλλη υπήρξε μικρή ανάσχεση της κάμψης της οικονομίας, αλλά και διλήμματα. Οποιαδήποτε επιπρόσθετη προσπάθεια αναθέρμανσης της οικονομίας περιοριζόταν από την ανάγκη της μη χειροτέρευσης του εξωτερικού ελλείμματος, που θα οδηγούσε σε αναζήτηση εξωτερικού δανεισμού υπό συνθήκες περιορισμού της προσφοράς κεφαλαίων, με το διεθνές κλίμα αβέβαιο και με πιθανώς αρνητικές επιπτώσεις στους άδηλους πόρους από τον τουρισμό για το καλοκαίρι του 1975.

Για την αντιμετώπιση του ελλείμματος αυτού θα έπρεπε η κυβέρνηση, σύμφωνα με την ορθοδοξία της εποχής, να χρησιμοποιήσει τη δημοσιονομική πολιτική, αλλά για τους Κ. Καραμανλή, Π. Παπαληγούρα και Ξ. Ζολώτα ήταν πολύ αμφίβολο το εάν προέκυπτε κάποια προωθητική επίδραση στην οικονομία από διεύρυνση του δημοσιονομικού ελλείμματος.

Αποφασίστηκε λοιπόν η κατ’ αρχάς αναμονή σε αυτό το μέτωπο με παράλληλη άμεση δράση στον περιορισμό κατανάλωσης ενέργειας. Ιδρύθηκε εντός του υπουργείου Συντονισμού επιτελική υπηρεσία ελέγχου τιμολογίων για υπερτιμολογήσεις - υποκοστολογήσεις για να αντιμετωπιστεί ο αντίκτυπος της δράσης των πολυεθνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνταν στη χώρα στις τιμές. Ιδρύθηκε επίσης κεντρική υπηρεσία ελέγχου προμηθειών των ΔΕΚΟ, ώστε να έχει ο υπουργός άμεση πληροφόρηση των τεκταινομένων στις δημόσιες επιχειρήσεις. Κρίθηκε ότι τρεις ήταν οι πιθανές πηγές εξωτερικής χρηματοδότησης της οικονομίας: βοήθεια από τις ΗΠΑ, κεφάλαια από αραβικές χώρες (πετροδολάρια) και αναζήτηση βοήθειας από τη Γερμανία, λόγω των εξωτερικών πλεονασμάτων της. Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ ήταν σε χαμηλό σημείο μετά την αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, με τις αραβικές χώρες χρειαζόταν αναθέρμανση των σχέσεων, ενώ η Γερμανία έβλεπε το μάρκο να ανατιμάται και αγωνιούσε για το μέλλον. Κάπως έτσι κατευθύνθηκε η κυβέρνηση προς την απόφαση υποβολής αιτήματος προσχώρησης στην ΕΟΚ, που πιθανολογούνταν ότι θα έφερνε πολλαπλή σταθερότητα στη δύσκολη συγκυρία.

Ηταν αμφίβολο το εάν προέκυπτε προωθητική επίδραση στην οικονομία από διεύρυνση του δημοσιονομικού ελλείμματος.