Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ePaper

Τα απορρίμματα της μνήμης

Tης ΛΙΝΑΣ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

ΜΑΡΙΑ ΦΑΚΙΝΟΥ

Κλίμακα Μπόγκαρτ

εκδ. Αντίποδες, σελ. 112

Σ«Η ανάκριση» (2008, 2020) ο Ηλίας Μαγκλίνης αποτυπώνει την αιμάσσουσα αναμέτρηση ανάμεσα σε έναν πατέρα και στην κόρη του. Ο πατέρας φέρει στη μνήμη του σώματός του τα βασανιστήρια στα κολαστήρια της ΕΣΑ, ενώ η κάτισχνη κόρη, αντιδρώντας στη σιωπή αυτού του πονεμένου σώματος, μετατρέπει το δικό της σε πεδίο χαρακωμάτων, κάνοντας το δέρμα της κραυγή. Η νουβέλα της Μαρίας Φακίνου θυμίζει το βιβλίο του Μαγκλίνη, από την ανάποδη όμως. Και εδώ παρακολουθούμε τη σιωπηρή σύγκρουση ενός πατέρα με την κόρη του, αλλά τώρα ο πατέρας υπήρξε βασανιστής της ΕΣΑ, ενώ όταν η κόρη του το μαθαίνει, διαρρηγνύει τελεσίδικα τη σχέση τους. Ο πατέρας εκλαμβάνει το υπέρβαρο σώμα της κόρης σαν «μομφή», λες και γελοιοποιούσε το αθλητικό, στιβαρό του δέμας. Αν εκείνος σιχαινόταν το βουλιμικό σώμα της κόρης του, εκείνη σιχαινόταν τα εγκλήματα που είχε επιφέρει το δικό του σώμα.

Κεντρική μορφή της νουβέλας είναι η φωνή του παντεπόπτη αφηγητή, ο οποίος μέσα από συνεχείς αναδρομές υποχρεώνει τον πατέρα να γίνει αποδέκτης τόσο της φρίκης που διέπραξε όσο και της οργής (της κόρης του) που εισέπραξε. Η αμείλικτη μνήμη του αφηγητή αντιτάσσεται στην επιλεκτική αμνησία του πατέρα. Η αφήγηση εκδιπλώνεται κυρίως στο δεύτερο ενικό πρόσωπο, καθώς ο αφηγητής απευθύνεται στον πατέρα εν είδει συνηγόρου της κόρης, προσπαθώντας να τον φέρει ενώπιον της ενοχής του. Η κόρη δεν ακούγεται στις σελίδες. Ο πάνθ’ ορών αφηγητής μιλάει εξ ονόματός της, αλλά δεν βιάζεται να βασανίσει τον κατηγορούμενο με δύσκολες μνήμες. Στην αρχή αναφέρεται στο παρελθόν αποσπασματικά, με φράσεις λειψές και διακεκομμένες, αραδιάζοντας επουσιώδη και ανώδυνα στιγμιότυπα, φροντίζοντας, όμως, να επαναφέρει στον λόγο του την απούσα κόρη, που με την απουσία της προδικάζει την καταδίκη του πατέρα.

Κάθε βράδυ, στις 3.45 τα ξημερώματα, ο πατέρας, εξόριστος στην Αθήνα, αφού στο χωριό είχαν μαθευτεί τα ανδραγαθήματά του, συναντιόταν με τους εφιάλτες του. Hταν η ώρα που πέρναγε το απορριμματοφόρο. Η φωτογραφία με το περιβραχιόνιο της ΕΣΑ είχε ανασυρθεί από τον σκουπιδότοπο στο πατάρι. Τα χοντρά δάχτυλα της κόρης είχαν περισυλλέξει από την οικογενειακή χωματερή, «απ’ τον σκοτεινό τόπο των αχρείαστων πραγμάτων», το επονείδιστο ενθύμιο.

Η Φακίνου επιχειρεί να δραματοποιήσει τη ρήξη πατέρα και κόρης, αποσιωπώντας το μεταξύ τους δράμα. Ελάχιστα λέγονται για το αποτρόπαιο παρελθόν του και τον αντίκτυπό του στην κόρη. Συχνά ό,τι δεν λέγεται, ό,τι απωθείται στη σιωπή, αποκτά αβάσταχτη σημασία. Το ίδιο ισχύει και τώρα. O,τι χωρίζει πατέρα και κόρη είναι τόσο ζοφερό που χρειάζεται η διαμεσολάβηση ενός τρίτου για να αρχίσει κάποιου είδους διαπραγμάτευση. Μόνο που η προφανής πρόθεση της συγγραφέως να γράψει δραματικά, όχι όμως για το καθαυτό δράμα, εκτρέπει την αφήγηση σε αναφορές σε τραγωδίες της πραγματικότητας, όπως η εισβολή του Σορίν Ματέι ένα βράδυ του 1998 στο διαμέρισμα της οδού Νιόβης, το ξεβρασμένο στην παραλία νεκρό κορμί του τρίχρονου Αϊλάν και η φονική πυρκαγιά στο Μάτι, γεγονότα που δεν εντάσσονται πειστικά στη μυθοπλασία. Ιδίως η στιγμιαία παρόρμηση της κόρης να πάει να συντρέξει τους ναυαγισμένους στο Αιγαίο, ως πράξη εξιλέωσης για τα πατρικά ανομήματα, παραείναι μελοδραματική.

Η γραφή της Φακίνου διαγράφει κυκλωτικές κινήσεις γύρω από έναν απλησίαστο πυρήνα. Με μισόλογα και μια αρμαθιά στιγμών της καθημερινότητας, συγκρατημένα από διαταραγμένη σύνταξη, υπονοεί ότι αυτό που επείγει να ειπωθεί, θα μείνει ανέγγιχτο. Και αυτό μένει από την αφήγηση. Η πικρία ενός ανεπίδοτου λόγου.

ΤΈΧΝΕς & ΓΡΆµµΑΤΑ

el-gr

2022-08-13T07:00:00.0000000Z

2022-08-13T07:00:00.0000000Z

https://kathimerini.pressreader.com/article/282462827705261

Kathimerini Digital