Διαστημική Ολυμπιάδα 2022

Την περασμένη Κυριακή το απόγευμα, στις 7 Αυγούστου, ο Διονύσης Σιμόπουλος πέθανε αφού πάλεψε γενναία με τον καρκίνο. Λίγες ημέρες προτού «φύγει», πιστός στο ραντεβού του με την «Κ» και τη στήλη «Εξ αφορμής» έστειλε, σαν να μη συνέβαινε τίποτα, τη συνεργασία που ακολουθεί. Τη δημοσιεύουμε στη μνήμη ενός αλησμόνητου ανθρώπου και σπάνιου συνεργάτη ο οποίος θα μας λείψει πολύ...

Στα μέσα του περασμένου μήνα (16 έως 24 Ιουλίου) η Αθήνα έγινε το κέντρο της διεθνούς επιστήμης και τεχνολογίας του Διαστήματος. Τις ημέρες εκείνες σε ένα παγκόσμιας ακτινοβολίας επιστημονικό συνέδριο παρουσιάστηκαν απευθείας ή μέσω Διαδικτύου περίπου 3.000 επιστημονικές εργασίες των τελευταίων μερικών ετών. Ηταν το πρώτο και μεγαλύτερο επιστημονικό και υβριδικό συνέδριο που έχει γίνει ποτέ. Η επιλογή της Αθήνας έγινε ομόφωνα αποδεκτή, όταν προτάθηκε η υποψηφιότητα πριν από τέσσερα χρόνια, ίσως για πρώτη φορά στα χρονικά της Committee on Space Research (COSPAR) λόγω του επιπέδου των Ελλήνων ερευνητών του Διαστήματος. Το ενδιαφέρον της χώρας μας για το Διάστημα άλλωστε περιλαμβάνει επίσης και την πρόσφατη σχετικά δημιουργία του Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος.

Οπως τόσο χαρακτηριστικά ανέφερε και ο δρ Λέναρντ Α. Φισκ, απερχόμενος πρόεδρος της COSPAR, «το συνέδριο των Αθηνών ήταν το πιο πετυχημένο επιστημονικά, τεχνικά και οργανωτικά των τελευταίων τουλάχιστον ετών», από την έναρξη των πρώτων διοργανώσεων τη δεκαετία του 1950. Κι αυτό χάρη κυρίως στην ψυχή του συνεδρίου, τον Ελληνα ακαδημαϊκό Σταμάτη Κριμιζή, τον αντιπρόεδρο του συνεδρίου δρα Μανώλη Γεωργούλη, καθώς επίσης και τα μέλη της επιστημονικής και τοπικής οργανωτικής επιτροπής. Για να γίνει πιο κατανοητή η έκταση του συνεδρίου στην Ελλάδα, να σημειώσουμε ότι οι παρουσιάσεις έγιναν σε 30 αίθουσες του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και του ξενοδοχείου Κάραβελ, αριθμός πολύ μεγαλύτερος από οποιαδήποτε προηγούμενη διοργάνωση.

Απασχολημένοι από την καθημερινότητά μας πολλές φορές δεν είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε τις σύγχρονες αυτές εξερευνήσεις του ανθρώπου και τις δυνατότητες που μας έχουν δοθεί από την παρουσία των οργάνων και γενικότερα των μηχανών μας στο Διάστημα. Το κερασάκι όλης αυτής της διοργάνωσης ήταν και το γεγονός της επεξήγησης των πρώτων φωτογραφιών από το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb που έγινε στη συνέντευξη Τύπου του συνεδρίου των Αθηνών, από τον Τζον Μάδερ (Nobel Φυσικής, 2006) που είναι ο Senior Project Scientist του διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb. Οπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «το τηλεσκόπιο και τα επιστημονικά του όργανα (με πιθανή διάρκεια ζωής 20 ετών) λειτουργούν καλύτερα από τις προβλέψεις».

Μερικές από τις πιο ενδιαφέρουσες ανακοινώσεις που επελέγησαν από την επιστημονική επιτροπή με στόχο να προβληθούν στο διεθνές και ελληνικό κοινό, περιλαμβάνουν διάφορα φαινόμενα της ηλιακής δραστηριότητας. Ενδιαφέρον παρουσίασε επίσης και η εισήγηση της Αθηνάς Κουστένη, Director of Research, French Center for Scientific Research (CNRS), Paris Observatory, σχετικά με τις πρόσφατες εξελίξεις της προστασίας του πλανήτη μας. Σε άλλες διαστημικές δραστηριότητες περιλαμβάνεται και η εκστρατεία επιστροφής δειγμάτων από τον Αρη και οι δυσκολίες μιας τέτοιας αποστολής. Τέλος, έγινε αρκετή αναφορά για τις ατμόσφαιρες των δορυφόρων Ευρώπη του Δία και Τιτάνα και Εγκέλαδου του Κρόνου.

Δίνεται έτσι στην επιστημονική κοινότητα η ευκαιρία να «μοιραστεί» με τον καθένα/καθεμία τις τρέχουσες εξελίξεις και μάλιστα με τρόπο απλό και κατανοητό. Τον συντονισμό της συνέντευξης Τύπου ανέλαβαν ο έμπειρος δημοσιογράφος Μάκης Προβατάς και ο Μάικλ Μπάκλεϊ, Senior Communication Manager του Johns Hopkins University.

Σε ό,τι αφορά τις εθνικές προτεραιότητες στο Διάστημα, αυτές πρέπει να καθορίζονται με βάση τις ανάγκες της χώρας. Για να καταλήξουμε όμως σε τομείς δραστηριοτήτων στις διαστημικές εφαρμογές, οφείλουμε πρώτα να δούμε πού έχουμε την απαραίτητη κρίσιμη μάζα επιστημόνων και μηχανικών αλλά και τις υποδομές που θα τεθούν ανάλογα με τις εθνικές και οικονομικές προτεραιότητες, καθώς και την ανάγκη να στηριχθεί η επιστημονική κοινότητα και η βιομηχανία που ασχολείται με το Διάστημα. Η σχεδίαση αυτή είναι εμφανώς δουλειά του νέου φορέα και η όποια σχεδίαση που θα προκύψει δεν θα πρέπει να είναι στατική αλλά δυναμική εμπλουτιζόμενη συνεχώς με βάση τις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Επομένως, αυτό που χρειάζεται η χώρα είναι να καθορίσει τη διαστημική της πολιτική με βάση τους στόχους και τις δυνατότητες που έχουμε.

Με όλες αυτές τις ανακαλύψεις λοιπόν δεν θα ήταν καθόλου υπερβολή να πούμε ότι καθένας από εμάς χρησιμοποιεί καθημερινά δεκάδες αντικείμενα τα οποία προέρχονται από τις διαστημικές μας δραστηριότητες. Η νέα αυτή μεγάλη εποχή ανακαλύψεων υπόσχεται να πλουτίσει τον κόσμο ολόκληρο με νέες ιδέες και γνώσεις, με νέες τεχνολογίες, και πιθανότατα με ένα νέο πνεύμα ειρήνης και συνεργασίας. Και ίσως να αποδειχτεί ότι ο μεγαλύτερος θησαυρός απ’ όλους, το πιο αμύθητο μαργαριτάρι από τις εξερευνήσεις μας στο Διάστημα, είναι η συνειδητοποίηση ότι ζούμε σ’ ένα νησί απομονωμένο σε μια εβενόχρωμη θάλασσα. Σ’ αυτή την απέραντη θάλασσα τα σύγχρονα διαστημόπλοια και οι δορυφόροι είναι τα νέα μας φορτηγά, τα πλοία των θησαυρών του νέου ωκεανού. Τα πλοία που θα ανοίξουν την απέραντη θάλασσα του Διαστήματος όπως ο Κολόμβος και ο Μαγγελάνος άνοιξαν στην ανθρωπότητα τους επίγειους ωκεανούς.

Τα σύγχρονα διαστημόπλοια και οι δορυφόροι είναι τα πλοία που θα ανοίξουν την απέραντη θάλασσα του Διαστήματος, όπως ο Κολόμβος και ο Μαγγελάνος άνοιξαν στην ανθρωπότητα τους επίγειους ωκεανούς.