Ο «τρίτος άνθρωπος» είναι «κλειδί» για την αντιμετώπιση του προβλήματος

«Ενδοσχολική βία: εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βίαιη και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου στο πλαίσιο του σχολικού χώρου». Η αναφορά στον ορισμό της ενδοσχολικής βίας δεν είναι τυχαία. «Ολοι θα πρέπει να τον γνωρίζουν ώστε μόλις την αντιληφθούν να μπορούν να την αναφέρουν. Στη σύγχρονη θεώρηση της ενδοσχολικής βίας, ρόλο έχουν τρεις: το παιδί που εκφοβίζεται, το παιδί που εκφοβίζει και ο “παρατηρητής”. Kαι πλέον τα πιο σύγχρονα προγράμματα πρόληψης της ενδοσχολικής βίας εστιάζουν στον ρόλο του παρατηρητή», σημειώνει στην «Κ» ο Κωνσταντίνος Φύσσας, ψυχοθεραπευτής, υπεύθυνος της ΑΜΚΕ «Παίζοντας» και λέκτωρ στο μεταπτυχιακό Ψυχολογίας στο Mediterranean College. Σύμφωνα με τον κ. Φύσσα, έχει υπολογιστεί ότι το 15% των μαθητών στην Ελλάδα έχει πέσει θύμα βίας και εκφοβισμού από συμμαθητές. Τα αγόρια εμπλέκονται συχνότερα σε περιστατικά σωματικού εκφοβισμού και τα κορίτσια σε λεκτική βία και κοινωνικό αποκλεισμό. Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός, στον οποίο αγόρια και κορίτσια έχουν ίσο μερίδιο και ο οποίος αφορά ακόμη και μικρά παιδιά της Γ΄ ή της Δ΄ τάξης του δημοτικού που, έχοντας πρόσβαση σε ένα κινητό και με την κάλυψη της ανωνυμίας, μπορούν να ασκήσουν εκφοβισμό.

Οι βασικοί αιτιολογικοί παράγοντες είναι το οικογενειακό περιβάλλον –πώς έχει μάθει να συμπεριφέρεται ένα παιδί από το σπίτι του– αλλά και το σχολικό περιβάλλον. «Σήμερα έχουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που εστιάζει στη μάθηση και ενισχύει τον ανταγωνισμό, χωρίς όμως να προβλέπει κάποιο χρόνο που να αφιερώνει ένας εκπαιδευτικός –κατόπιν κατάλληλης επιμόρφωσης– για να συζητήσει με τα παιδιά για θέματα που τα απασχολούν και για να διερευνήσει εάν χρειάζονται κάποια βοήθεια. Αντιθέτως, σε περιστατικά βιαιοπραγίας μεταξύ δύο μαθητών, το σύνηθες είναι ο εκπαιδευτικός να λέει στα παιδιά “βρείτε τα” ή “ζητήστε συγγνώμη”, χωρίς καν να ψάχνει ποιος ευθύνεται. Αυτό όμως είναι μια επιφανειακή αντιμετώπιση», σημειώνει ο κ. Φύσσας.

«Η εκδήλωση βίας και επιθετικότητας είναι εν πρώτοις μια ένδειξη έλλειψης επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια αλλά και μέσα στην τάξη», τονίζει στην «Κ» ο Παντελής Πρώιος, ψυχολόγος, συντονιστής του προγράμματος «ACT / Μικροί Μεγάλοι Μαζί Εναντίον της Βίας». Το κάθε παιδί φέρει τις δικές του καταβολές, κληρονομικές και επιρροές από την οικογένεια, όπως πιθανώς από την άσκηση ενδοοικογενειακής βίας, ενώ έχει δεχθεί μεγάλο όγκο ερεθισμάτων από την έκθεσή του στα νέα Μέσα. «Μέχρι τα δώδεκα χρόνια, ένα παιδί έχει δει περίπου 36.000 φόνους και κατά συνέπεια έχει διαμορφώσει μια διαφορετική αντίληψη για τον πόνο, τη ζωή και τον θάνατο», υπογραμμίζει ο κ. Πρώιος. Σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα του Kaizer Family Foundation των ΗΠΑ, το 60% των παιδικών έργων και παραστάσεων περιέχει βία, ενώ τα παιδιά εκτίθενται σε 20-25 σκηνές βίας κάθε ώρα στην πρωινή τηλεόραση του Σαββάτου. Ο κ. Πρώιος προσθέτει ότι «ιδιαίτερα μας προβληματίζει ο ρόλος του μαθητή που είναι παρατηρητής - μάρτυρας - θεατής», σχολιάζοντας ότι «το παιδί αυτό όχι μόνο δεν παρεμβαίνει για να σταματήσει το βίαιο συμβάν, αλλά πολλές φορές “ψυχαγωγείται” ζητωκραυγάζοντας μέσα σ’ ένα σύγχρονο “Κολοσσαίο”».

Τα σύγχρονα προγράμματα πρόληψης της ενδοσχολικής βίας εστιάζουν στον ρόλο του παρατηρητή.