Από τα νάματα της αρχαίας Ιωνίας

Κύριε διευθυντά

Σε όλα σχεδόν τα μεγάλα πανεπιστήμια του κόσμου, η μελέτη του δυτικού πολιτισμού βασίζεται στη διαπίστωση ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός δεν θα ήταν ο ίδιος χωρίς τη φιλοσοφική σκέψη των προσωκρατικών φιλοσόφων της Ιωνίας.

Εντούτοις, ο μεγάλος απών των φετινών εκδηλώσεων με αφορμή τη Μικρασιατική Καταστροφή παραμένει η αναμφισβήτητη αναφορά στη μεγάλη δύναμη του πολιτισμού και της φιλοσοφικής σκέψης που μας κληροδότησε η Ιωνική Σχολή της Μικράς Ασίας των προσωκρατικών. Ο Αντρέ Μαλρό στην ιστορική ομιλία του το 1959 στην Ακρόπολη, με τίτλο «Εγκώμιο στην Ελλάδα», αναφέρει χαρακτηριστικά ότι χωρίς την αμφιβολία και την περιέργεια των Ελλήνων της Μικράς Ασίας δεν θα είχε υπάρξει ο ευρωπαϊκός πολιτισμός.

Ο Καρλ Πόπερ και ο Μπέρτραντ Ράσελ, ίσως οι δύο μεγαλύτεροι φιλόσοφοι του περασμένου αιώνα, μας υπενθυμίζουν ότι με την πυξίδα του ορθολογισμού οι προσωκρατικοί δεν δίστασαν να ερευνήσουν τα φυσικά φαινόμενα μακριά από τα δόγματα και τις προκαταλήψεις, αναζητώντας την αλήθεια και οριοθετώντας τις βάσεις της επιστημονικής έρευνας. Χαρακτηριστικά δείγματα είναι η διαπίστωση της σφαιρικότητας της γης, η περιστροφή της γης πέριξ του ηλίου και η μικρότερη και αδιάσπαστη μορφή της ύλης που ονομάστηκε το άτομον, διαπιστώσεις που επαληθεύτηκαν μετά σχεδόν δύο χιλιάδες έτη.

Ακόμη και μέχρι των ημερών μας, με την ανασφάλεια του σύγχρονου ανθρώπου όπου τίποτε δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένο, η πυξίδα του ορθολογισμού των προσωκρατικών παραμένει ως φωτεινός φάρος που οδηγεί την ελεύθερη σκέψη και τον ελεύθερο λόγο ως μόνη ασπίδα ενάντια στην οπισθοδρόμηση και τον δογματισμό. Η απουσία αυτών των επισημάνσεων θα πρέπει να μας προβληματίσει, διότι αποτελούν αναπόσπαστο κεφάλαιο της ιστορικής μας πραγματικότητας.

ΚΩΣΤΑΣ ΣΟΥΓΙΟΥΛΤΖΟΓΛΟΥ

Κηφισιά