Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ePaper

Δεύτερη ζωή σε μια κατοικία με βαριά υπογραφή

Από το ’70 του Αλ. Τομπάζη, στο σήμερα

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ

Αν μεγαλώσατε τη δεκαετία του ’80 θα θυμάστε ότι πολυκατοικίες σαν κι αυτή που έχει σχεδιάσει ο Αλέξανδρος Τομπάζης σε μία από τις πιο όμορφες περιοχές της Φιλοθέης ήταν το απαύγασμα του καλού γούστου και χαρακτηριστική μιας νέας εποχής στη μικρή ιστορία της αθηναϊκής πολυκατοικίας που αναγνωρίζεται σήμερα από το εμφανές οπλισμένο σκυρόδεμα στις προσόψεις τους, τα ευρύχωρα μπαλκόνια και το λιτό αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο μιας ελληνικής εκδοχής του μεταμοντερνισμού. Θυμάμαι να τις χαζεύουμε και σε άλλες περιοχές της Αθήνας, λιγότερο προνομιούχες αλλά και περισσότερο εκτεθειμένες στην κοινή θέα. Υπήρχε μια υπόσχεση ευζωίας και μέλλοντος σε αυτά τα σκληροτράχηλα κελύφη που γλύκαιναν από τις υποφωτισμένες σκιές της εσωτερικής τους ζωής.

Ενα από τα τρία διαμερίσματα της πολυκατοικίας που σχεδίασε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ο Τομπάζης, πολύ κοντά στο ρέμα που διασχίζει τη Φιλοθέη, ανακαινίστηκε τους προηγούμενους μήνες και το ενδιαφέρον είναι ότι την παρέμβαση υπογράφει μια επόμενη γενιά αρχιτεκτόνων, η Ιόλη Ζαβιτσάνου και ο Βαγγέλης Ζούγλος (αρχιτεκτονικό Γραφείο MONOGON).

Η βασική ερώτηση που θέλω να τους κάνω είναι πώς επεμβαίνεις σε μια επώνυμη κατοικία· όταν ο συνάδελφός σου που το έχει σχεδιάσει αρχικά είναι ένα από τα πιο σημαντικά και σεβάσμια ονόματα του χώρου. «Η μεγαλύτερη πρόκληση για έναν αρχιτέκτονα που καλείται να δουλέψει εντός οποιουδήποτε υφιστάμενου κελύφους είναι να κατορθώσει να παράγει έναν νέο χώρο που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες του νέου χρήστη. Δεν πιστεύουμε πως η υπογραφή ενός αρχιτέκτονα αυτής ή κάποιας άλλης γενιάς διαφοροποιεί πολύ τα πράγματα ως προς αυτό. Από εκεί και πέρα, προσπαθήσαμε με κάθε τρόπο να διατηρήσουμε και να αναδείξουμε τα στοιχεία εκείνα του κτιρίου που είχαν μία ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αξία για εμάς, όπως παραδείγματος χάριν τα ψηλά πλευρικά ανοίγματα που φτάνουν έως την πλάκα της οροφής, τα πολύ όμορφα ξύλινα συστήματα σκίασης και τα μεταλλικά κιγκλιδώματα των εξωστών του».

Νέα κάτοψη

Από την άλλη πλευρά η παρέμβαση στον εσωτερικό χώρο ήταν καθολική. «Θέλαμε να επανασχεδιάσουμε με τρόπο απλό και καθαρό, να αποφύγουμε με κάθε τρόπο χώρους που δεν θα χρησιμοποιούνται και γωνιές ή σημεία που πιστεύαμε πως θα έχαναν τη λειτουργικότητά τους με το πέρασμα του χρόνου». Δημιούργησαν έτσι μία εξ ολοκλήρου νέα κάτοψη με πρωταρχικό μέλημα να επιτρέψουν στο αρκετά επιβαρυμένο από διαδρόμους και δωμάτια εσωτερικό που παρέλαβαν να «αναπνεύσει» όσο το δυνατόν περισσότερο. «Δημιουργήσαμε νέους χώρους ύπνου, βοηθητικούς χώρους και επαναπροσδιορίσαμε τη σχέση του καθιστικού με τον χώρο του φαγητού. Η αγωνία μας ωστόσο ήταν πώς θα καταφέρουμε να κάνουμε το φυσικό φως να εισέλθει σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιφάνεια του σπιτιού, καθώς τόσο ο βόρειος/βορειοανατολικός προσανατολισμός των χώρων διημέρευσης όσο και το αρκετά χαμηλό ύψος της οροφής των εξωστών δεν μας βοηθούσαν προς αυτή την κατεύθυνση». Δημιούργησαν, έτσι, έναν επιμήκη διαμπερή διάδρομο που ενώνει τους δύο εξώστες, επιτρέποντας στο νοτιοδυτικό φως της πίσω πλευράς να εισέρχεται αβίαστα στο εσωτερικό και να δημιουργεί ταυτόχρονα μία αίσθηση κίνησης, καθώς το φως μετατοπίζεται κατά τη διάρκεια της ημέρας από την ανατολή προς τη δύση. «Το μεγάλο βάθος των εξωστών της κατασκευής του Αλέξανδρου Τομπάζη μας έδωσε τη δυνατότητα να σχεδιάσουμε με τη βοήθεια της Ελλης Παγκάλου και της ομάδας της έναν μικρό κήπο στο πίσω μέρος της κατοικίας χωρίς σχεδόν καθόλου σκληρές επιφάνειες, που έρχεται σε άμεση επαφή με τα υπνοδωμάτια και περιλαμβάνει εκτός από την ανάλογη φύτευση μέχρι και ένα μικρό σκάμμα από άμμο που προορίζεται για παιχνίδι».

Το κύμα επανεκτίμησης της ελληνικής πολυκατοικίας που ζούμε τα τελευταία χρόνια δεν μπορεί να αφήσει εκτός συζήτησης τη φυσική φθορά αυτού του πολύ δικού μας οικιστικού υβριδίου. Οι πολυκατοικίες έχουν κι αυτές «προσδόκιμο ζωής», σωστά; Η Ιόλη Ζαβιτσάνου και ο Βαγγέλης Ζούγλος συμφωνούν απολύτως. «Μας αρέσει να λέμε πως οι πολυκατοικίες, όπως και κάθε κατοικία άλλωστε, είναι ζωντανοί οργανισμοί. Αλλά τα υλικά γηράσκουν και μαζί τους γηράσκουν και τα κτίρια της μεταπολεμικής περιόδου. Είναι ωστόσο αυτά και η αθηναϊκή πολυκατοικία ως μοντέλο κατοίκησης ίσως περισσότερο από όλα, που διαμόρφωσαν την εικόνα της πόλης που ζούμε και γνωρίζουμε. Και αντίστοιχα, όπως και οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, έτσι και η Αθήνα, πορεύονται στη σύγχρονη εποχή με τα κτίρια και τις κατασκευές που της κληροδότησαν οι προηγούμενες γενιές. Το στοίχημα, κάθε φορά που καλούμαστε να επανασχεδιάσουμε εντός κελύφους, είναι κατά πόσο θα καταφέρουμε να παρέχουμε στον νέο χρήστη ένα χώρο ζωής που θα δύναται να κατοικηθεί βάσει των πολύ διαφοροποιημένων αναγκών τού σήμερα και όχι των αναγκών μιας περασμένης εποχής. Και τι πιο ενδιαφέρον από την επαναδημιουργία νέων σύγχρονων μοντέλων κατοίκησης εντός χαρακτηριστικών δειγμάτων γραφής του κτίζειν που διαμόρφωσαν μία άλλη εποχή;».

«Προσπαθήσαμε με κάθε τρόπο να διατηρήσουμε και να αναδείξουμε τα στοιχεία εκείνα του κτιρίου που είχαν μία ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αξία για εμάς», λένε οι Ι. Ζαβιτσάνου και Β. Ζούγλος.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

el-gr

2022-12-10T08:00:00.0000000Z

2022-12-10T08:00:00.0000000Z

https://kathimerini.pressreader.com/article/281964611758610

Kathimerini Digital