▪ Αρθρο του Θοδωρή Γεωργακόπουλου

Αύριο η Ελλάδα γιορτάζει τα 202 χρόνια από τη συμβολική έναρξη της επανάστασης που οδήγησε στην ίδρυση του ελληνικού κράτους. Από τα πολλά πράγματα που έχουν κάνει οι κάτοικοι αυτής εδώ της γεωγραφικής γωνιάς την τελευταία χιλιετία, εκείνο ήταν ίσως το σημαντικότερο και το πιο επιδραστικό. Ενα συμβάν παγκόσμιου βεληνεκούς, που συγκλόνισε, συνάρπασε, ενέπνευσε και κατέπληξε ολόκληρους λαούς, και οι συνέπειες του οποίου, χωρίς καμιά υπερβολή, άλλαξαν τον κόσμο.

Με την αφορμή του εορτασμού των 200 χρόνων πρόπερσι όλες και όλοι είχαμε την τύχη να υποδεχτούμε κάτι πολύ σημαντικό: μια ομοβροντία νέων εκδόσεων που περιγράφουν διάφορες πτυχές εκείνης της κοσμοϊστορικής δεκαετίας, καταρρίπτοντας μύθους και αναδεικνύοντας παραγνωρισμένες αλλά συναρπαστικές λεπτομέρειες. Ενα από τα βιβλία που κάνουν αυτή τη δουλειά πολύ αποτελεσματικά είναι, βεβαίως, το «The Greek Revolution» του Αμερικανού (πολιτογραφημένου και Ελληνα, πια) ιστορικού Μαρκ Μαζάουερ, που λέει συνοπτικά ολόκληρη την ιστορία της επανάστασης και της δημιουργίας του πρώτου ελεύθερου κράτους που αποκολλήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Διαβάζοντάς το μου ήρθε στο μυαλό κάτι έμμεσο, μα έντονο: η πολιτισμική ένδεια της χώρας μας, ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες. Γιατί η εποχή της ελληνικής επανάστασης είναι γεμάτη με μικρές και μεγάλες συναρπαστικές ιστορίες και πολύπλοκους, πολύχρωμους χαρακτήρες, φτιαγμένους λες για να πρωταγωνιστήσουν σε ταινίες και μυθιστορήματα. Μπορεί πλέον να έχουν γραφτεί αρκετά καλά ιστορικά βιβλία που να τους περιγράφουν, αλλά δεν έχουν φτιαχτεί αρκετά ποιοτικά έργα τέχνης που να λένε αυτές τις ιστορίες, ικανά να πυροδοτήσουν τη φαντασία μας και να καταγράψουν τα συμβάντα εκείνα στο συλλογικό θυμικό με τρόπο βαθύτερο από ό,τι τα σχολικά βιβλία και οι προφορικά αναπαραγόμενοι μύθοι.

Ολες οι χώρες καταγράφουν τα μεγάλα ιστορικά τους συμβάντα με αυτόν τον τρόπο. Εμείς, πέραν κάποιων κιτς εξαιρέσεων τη δεκαετία του 1970 και κάποιων άλλων, ελάχιστων, δεν έχουμε μια στιβαρή παραγωγή μυθοπλασίας εμπνευσμένη από τη δική μας επανάσταση. Και είναι κρίμα, επειδή η δική μας επανάσταση όχι απλά δεν υστερεί της Γαλλικής, της Αμερικανικής, των λατινοαμερικανικών ή των άλλων επαναστάσεων του 1830 ή του 1848 στην Ευρώπη. Ισα ίσα, ήταν από τις πιο σημαντικές και συναρπαστικές, γεμάτη με μοναδικές ανθρώπινες ιστορίες, ιδανικές για να γίνουν ταινίες, μυθιστορήματα ή σειρές στο Netflix.

Η εξέγερση της Υδρας το 1821, ας πούμε, όταν ένας άνεργος καπετάνιος ονόματι Αντώνης Οικονόμου κατέλαβε την εξουσία για να αναγκάσει τους πλούσιους πλοιοκτήτες να στείλουν καράβια στην επανάσταση, είναι μια ελάχιστα γνωστή αλλά φανταστική ιστορία. Ή η απίστευτη, επεισοδιακή αποστολή του Παλαιών Πατρών Γερμανού και του Γιωργάκη Μαυρομιχάλη (μετέπειτα δολοφόνου του Καποδίστρια) στον Πάπα(!) για να του ζητήσουν την ένταξη της ελληνικής Εκκλησίας στην Καθολική. Ή η ιστορία του Σπύρου Μήλιου (γνωστού ως Σπυρομήλιου) ή η πραγματική ιστορία του Οδυσσέα Ανδρούτσου (που ήταν ένας βίαιος παλιάνθρωπος και έδρασε ως κανονικός προδότης σε περισσότερες από μία περιπτώσεις) ή οι ιστορίες τοξικών, διαβρωτικών προσωπικοτήτων που έβλαψαν την επανάσταση, όπως ο φονταμενταλιστής Παππουλάκος και ο προδότης Δημήτρης Νενέκος, ή οι ιστορίες ορφανών που φυγαδεύτηκαν από την Ελλάδα, όπως ο ακτιβιστής κατά της δουλείας Τζον Ζάχος και ο μετέπειτα γερουσιαστής Λουκάς Μιλτιάδης Μίλερ. Ή, ακόμα, η ιστορία της Μαντάμ Τορικέλι, μιας Ισπανίδας που είχε ακολουθήσει τον φιλέλληνα

Μπορεί πλέον να έχουν γραφτεί αρκετά καλά ιστορικά βιβλία που να περιγράφουν τους ήρωες του ’21, αλλά δεν έχουν φτιαχτεί αρκετά ποιοτικά έργα τέχνης που να λένε αυτές τις ιστορίες.

σύζυγό της στη μάχη, ντυμένη σαν αγόρι. Ή η ιστορία της Μαριγώς, της συντρόφου του Καραϊσκάκη, που ήταν δίπλα του καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα, επίσης ντυμένη αντρικά.

Για να μη μιλήσουμε για τα πιο γνωστά γεγονότα, την Τριπολιτσά, το Μεσολόγγι, τη Χίο, ή τη μάχη της Αθήνας, που θα χρειάζονταν και μεγαλύτερο μπάτζετ. Στον Καναδά γύρισαν ταινία την ιστορία της εταιρείας κινητών τηλεφώνων Blackberry. Στο Appletv+ μόλις κυκλοφόρησε μια νέα ταινία που εξιστορεί τη δημιουργία του Tetris. Εχουν γυριστεί πάνω από 60 ταινίες για τη ζωή του Τσώρτσιλ. Γιατί δεν έχουν γίνει ταινίες για όλες αυτές, τις καλύτερες, δικές μας ιστορίες;

Ισως αν είχαμε καλύτερη πολιτισμική βιομηχανία να είχαμε κατανοήσει καλύτερα την πολυπλοκότητα και τη σημασία της ελληνικής επανάστασης. Ισως να είχαμε χωνέψει καλύτερα τα διδάγματά της, να είχαμε μάθει περισσότερα από αυτήν, και ίσως τότε να είχαμε χτίσει και μια εθνική υπερηφάνεια πιο τεκμηριωμένη και στέρεη, και όχι αμυντική, αόριστη και φοβική, όπως αυτή που έχουμε τώρα. Ισως να είχαμε κερδίσει και κανένα Οσκαρ. Ποιος ξέρει. Μπορεί να είναι ακόμα νωρίς. Ισως να δούμε τέτοια εξέλιξη και μια τέτοια ωρίμανση στο μέλλον. Ισως τα αποτελέσματα εκείνου του εκπληκτικού θριάμβου να χρειαζόμαστε περισσότερους από δύο αιώνες για να τα χωνέψουμε πλήρως.

«Η Ελλάδα, όταν καλλιεργηθεί και ωριμάσει, θα γίνει ένας παράδεισος», έγραφε ο Ελβετός φιλέλληνας γιατρός Λουί Αντρέ Γκος, φεύγοντας από τη χώρα το 1828, καθώς το νέο κράτος γεννιόταν. «Θα χρειαστεί, όμως, χρόνος. Θα γεράσουμε, και τα παιδιά μας θα γεράσουν και, πιθανότατα, ούτε αυτά ούτε εμείς θα δούμε αυτή τη χρυσή εποχή».