Το τέλος της ντροπής

«Ελάτε, ελάτε, χαλαρώστε...». Μια ολόκληρη γενιά µεγάλωσε αποστηθίζοντας αυτό το τσιτάτο. Από τον καλοπροαίρετο παιδίατρο µέχρι τον αφελή σύµβουλο ψυχικής υγείας, που σήµερα ποστάρει στο Ινσταγκραµ αµπελοφιλοσοφίες θετικής ψυχολογίας, το άγχος, οι φοβίες και γενικά κάθε είδους δυσκολίες αντιµετωπίζονταν για δεκαετίες ως προσωπικές παραξενιές ή ως αλλόκοτες ευαισθησίες κάποιων «απροσάρµοστων» που δεν έλεγαν να... µεγαλώσουν.

Κάπως έτσι εκατοµµύρια άνδρες και γυναίκες µεγάλωσαν σε ένα αόρατο τοξικό περιβάλλον, που αντί να λειτουργεί στοιχειωδώς προστατευτικά, καλλιεργούσε την ενοχή και το αίσθηµα ντροπής και ανεπάρκειας. «Αν είναι τόσο απλό να είµαι καλά, τότε κάτι µάλλον δεν πάει καλά µε µένα», ήταν ένα κατά τ’ άλλα πολύ λογικό συµπέρασµα για όλους όσοι εκτέθηκαν σ’ αυτή τη διεστραµµένη νοοτροπία. Τα µέσα ενηµέρωσης εξακολουθούν, άµεσα ή έµµεσα, να τροµοκρατούν ήδη τροµοκρατηµένους και φοβισµένους ανθρώπους µε (υποτίθεται) διαφωτιστικά άρθρα που µας ενηµερώνουν για το πόσο κακό κάνει το άγχος στην υγεία µας· άκου να δεις...

Αν έκανε ένα καλό η πανδηµία ήταν ότι απενοχοποίησε τα ζητήµατα ψυχικής υγείας. Η συλλογική δυσφορία έδωσε χώρο για να ειπωθεί το (έως τότε) ανείπωτο: it’s ok not to be ok (είναι οk να µην είσαι οk). Επιτέλους µπορούσαµε να είµαστε χάλια, χωρίς να χρειάζεται να απολογηθούµε σε κανέναν. Το να µπορεί να νικηθεί η ντροπή δεν είναι ένα καθόλου ασήµαντο κέρδος. «Η ντροπή µπορεί να απειλήσει και τα τρία θεµέλια πάνω στα οποία οικοδοµείται το αίσθηµα συνοχής της ταυτότητας του ανθρώπου, δηλαδή την αυτοεκτίµηση, τον συναισθηµατικό δεσµό µε τα δικά του πρόσωπα και το αίσθηµα ότι ο ίδιος ανήκει σε µια κοινότητα ανθρώπων», σηµειώνει η ψυχίατρος Κατερίνα Μάτσα. Στον απόηχο µιας νέας απενοχοποιητικής κουλτούρας, που περισσότερο συµπαραστέκεται και απελευθερώνει και λιγότερο ντροπιάζει (ή τροµάζει), έχουµε µια νέα γενιά συγγραφέων, γιατρών κατά κύριο λόγο, που δοκιµάζει να µιλήσει για όλα αυτά µε έναν καινούργιο τρόπο. Η ολιστική ψυχίατρος Ελεν Βόρα (φωτ.) συγκαταλέγεται σίγουρα στις νέες φωνές που επιλέγουν την επιστήµη και κάθε πιθανή νέα πηγή βοήθειας, που πάει την ιστορία της ανακούφισης από το ψυχικό άλγος λίγο πιο πέρα από το «χαλάρωσε, αδελφέ». Στο βιβλίο της «Ανατοµία του άγχους» (εκδ. ∆ιόπτρα) η Αµερικανίδα γιατρός διαχωρίζει το τεχνητό από το πραγµατικό άγχος και προτείνει εφαρµόσιµες στρατηγικές, κυρίως για την αντιµετώπιση του πρώτου µέσα από βασικές αλλαγές στον τρόπο ζωής. Οχι ότι τα κεφάλαια για το πραγµατικό άγχος δεν έχουν ενδιαφέρον. Απλά εκεί, κανένα βιβλίο δεν µπορεί να προσφέρει πραγµατική βοήθεια. Αντίθετα, µπορεί να λειτουργήσει κι αυτό ως ένα επιπλέον προσωρινό παυσίπονο, που µε µαθηµατική ακρίβεια θα οδηγήσει σε ένα ακόµη σπιράλ µαταίωσης.

Μια νέα γενιά γιατρών επιλέγει να παλέψει το άγχος µε νέα όπλα, αφήνοντας στην άκρη νουθεσίες και τσιτάτα.