Ο υπερτουρισμός προκαλεί αντιδράσεις

Ποια μέτρα περιορισμού του αριθμού των επισκεπτών λαμβάνουν δημοφιλείς τουριστικοί προορισμοί σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Ασία

Ο υπερτουρισμός προκαλεί αφόρητη πίεση στους προορισμούς, στο περιβάλλον και στους κατοίκους. Στην Αθήνα και στην περιφέρεια έχουν ήδη αρχίσει να εκδηλώνονται αντιδράσεις, που ακόμη δεν έχουν λάβει τις διαστάσεις των κινητοποιήσεων που πραγματοποιούν οι κάτοικοι στο Παρίσι, στη Βαρκελώνη ή στη Βενετία (φωτ.). Και μπορεί ο τουρισμός να αποτελεί κινητήριο δύναμη της ελληνικής οικονομίας, αλλά πλέον οι παρενέργειες στην καθημερινή ζωή των κατοίκων και κυρίως στο κόστος της στέγασης είναι σοβαρές, και δημοφιλείς προορισμοί σε όλο τον κόσμο λαμβάνουν μέτρα περιορισμού.

Ο υπερτουρισμός προκαλεί αφόρητη πίεση στους προορισμούς, στο περιβάλλον και τους ανθρώπους που κατοικούν εκεί. Μια ματιά στις ουρές των τουριστών που περιμένουν να ανέβουν στην Ακρόπολη ή των χιλιάδων ανθρώπων που συνωστίζονται στα σοκάκια της Οίας στη Σαντορίνη για το ηλιοβασίλεμα και την κυκλοφοριακή συμφόρηση σε πολλά νησιά, αρκεί για να πείσει και τους πλέον δύσπιστους. Και ναι μεν ο τουρισμός αποτελεί κινητήρια δύναμη για την ελληνική οικονομία, πλην όμως έχουν ήδη αρχίσει και εκδηλώνονται αντιδράσεις από απλούς ανθρώπους στην Αθήνα, αλλά και την περιφέρεια, που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητά τους, στους δρόμους και τις γειτονιές τους. Το φαινόμενο δεν έχει λάβει ακόμη διαστάσεις όπως σε άλλες ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις, όπου ενώσεις κατοίκων στο Παρίσι και τη Βαρκελώνη, αλλά και αλλού, διαδηλώνουν πλέον ανοιχτά κατά της μαζικής εισροής τουριστών. Χωρίς όμως την άμεση διαχείρισή του το πρόβλημα του υπερτουρισμού στην Ελλάδα αναμένεται να προσλάβει σοβαρές διαστάσεις, καθώς ο αριθμός των επισκεπτών στη χώρα μετά και την πανδημία αυξάνεται προς νέο ιστορικό ρεκόρ.

Ομως το πρόβλημα δεν είναι καινούργιο και στην Ευρώπη εφαρμόζονται συλλήβδην μέτρα περιορισμού του, καθώς στη Γηραιά Ηπειρο βρίσκονται μερικές από τις χώρες με τις περισσότερες επισκέψεις στον κόσμο, όπως η Γαλλία και η Ιταλία. Οι αυστηροί περιορισμοί στις ροές των ξένων επισκεπτών είτε μέσω της επιβολής τελών είτε μέσω της υποχρέωσης προκρατήσεων είτε μέσω της μείωσης και χωροθέτησης του αριθμού των διαθέσιμων κλινών για βραχυχρόνιες μισθώσεις τύπου Airbnb, βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτών των εθνικών πολιτικών προκειμένου να διατηρηθεί η ποιότητα ζωής για τους ντόπιους και το περιβάλλον τους. Και εντέλει και για το ίδιο το τουριστικό προϊόν, αφού ο υπερτουρισμός επηρεάζει έντονα αρνητικά την εμπειρία των επισκεπτών. Την ίδια ώρα στην Ελλάδα οι όποιες ανάλογες προσπάθειες είναι ακόμη σε εμβρυακό στάδιο, εκτιμούν οι ειδικοί, παρά το γεγονός ότι ορισμένες ενδείξεις που παρακολουθούν τις προκλήσεις αυτές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου: 6 στα 10 καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης αποτελούν πλέον αντικείμενο επαγγελματικής διαχείρισης και όχι μεμονωμένων ιδιοκτητών που νοικιάζουν το σπίτι τους κατά την περίοδο των δικών τους διακοπών. Σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας ερευνών AirDNA, το μερίδιο των μεμονωμένων ιδιοκτητών στην Αθήνα δεν ξεπερνάει το 30% του συνόλου των ενεργών αγγελιών, έναντι 42% που ήταν το 2019, πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας. Σε πανελλαδικό επίπεδο το αντίστοιχο ποσοστό διαμορφώνεται σε 40%, από 46% που ήταν το 2019. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με τον Δείκτη Περιβαλλοντικής Βιωσιμότητας (Environmental Sustainability Index) που δημοσιεύει η Ευρωπαϊκή Ενωση, με μέσο δείκτη στην Ευρώπη το 100, η Ιταλία και η Ισπανία βρίσκονται στο 121 και το 105 αντίστοιχα, ενώ η Ελλάδα μόλις στο 72.

Τόσο η κυβέρνηση και η τοπική αυτοδιοίκηση όσο και ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων έχουν αναγνωρίσει το πρόβλημα, αλλά οι ρυθμοί με τους οποίους αυτό κλιμακώνεται ενδέχεται να κάνουν την κατάσταση χειρότερη πριν υπάρξει βελτίωση.

Υποσχόμενες απόπειρες διαχείρισης επιμέρους τομέων του προβλήματος του τουρισμού έρχονται τόσο από ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις όσο και από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Στο Λος Αντζελες στην Καλιφόρνια, σύμφωνα με το διάταγμα Home Sharing Ordinance, η βραχυχρόνια μίσθωση σπιτιού επιτρέπεται μόνον εάν αφορά την κύρια κατοικία, όπου ο ιδιοκτήτης διαμένει για περισσότερους από έξι μήνες τον χρόνο. Η ρύθμιση σκοπεύει στον περιορισμό της δραστηριότητας, ούτως ώστε να μην ξεπεραστεί η φέρουσα ικανότητα φιλοξενίας της πόλης. Οι οικοδεσπότες πρέπει να εγγραφούν με χρέωση στην πόλη και να δημοσιεύσουν τον αριθμό εγγραφής τους σε όλες τις καταχωρίσεις. Μόνον τότε επιτρέπεται να νοικιάζουν τις κατοικίες τους και όχι για περισσότερες από 120 διανυκτερεύσεις ετησίως. Η υπέρβαση του ορίου αυτού επιφέρει σημαντικά πρόστιμα. Αδεια ενοικίασης για πάνω από 120 μέρες λαμβάνουν μόνο επαγγελματίες, που φορολογούνται με 14% στην τιμή της καταχώρισης για διαμονές 30 διανυκτερεύσεων ή λιγότερο. Η Airbnb εισπράττει και αποδίδει τον φόρο. Ωστόσο, οι ιδιοκτήτες εξακολουθούν να υποχρεούνται να υποβάλουν μηνιαίες δηλώσεις. Στη Νέα Υόρκη οι κανονισμοί για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις είναι αυστηροί και η μη τήρησή τους οδηγεί σε βαριές κυρώσεις και πρόστιμα. Οι αρχές απαγορεύουν την ενοικίαση για λιγότερες από 30 ημέρες σε «κατοικίες α΄ κατηγορίας» (κτίρια με τρεις ή περισσότερες μονάδες). Επίσης υπάρχουν περιορισμοί χωροθέτησης και δεν μπορούν όλα τα ακίνητα σε όλες τις γειτονιές να χρησιμοποιηθούν γι’ αυτή τη δραστηριότητα.

Στη Νέα Υόρκη οι αρχές απαγορεύουν την ενοικίαση για λιγότερες από 30 ημέρες σε κτίρια κατοικιών.