Η αποθέωση της αρ νουβό και ο κόσμος του Βικτόρ Ορτά

Το 2023 είναι επισήμως Ετος Αρ Νουβό στο Βέλγιο, που θεωρείται η πατρίδα αυτού του ρηξικέλευθου αισθητικού, καλλιτεχνικού και ιδεολογικού κινήματος που έζησε για λίγα χρόνια, στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού. Η αρ νουβό, ως νέα τέχνη, ήταν αντισυμβατική ως προς το αισθητικό λεξιλόγιό της και τις εφαρμογές της απέναντι στον επικρατούντα ιστορικισμό του 19ου αιώνα. Προϋπέθετε, δε, υψηλή τεχνολογία, ανεκτική και οικονομικά εύρωστη ανώτερη αστική τάξη, ανεπτυγμένη βιομηχανία. Συνδεόταν επίσης με τη γραφιστική τέχνη, την επιπλοποιία, τη μεταλλοτεχνία, τη διαρρύθμιση των εσωτερικών χώρων, τη γυναικεία μόδα και τον κόσμο του θεάματος. Ανιχνεύεται καταγωγή στα ρεύματα που προϋπήρχαν όπως το κίνημα του Arts & Crafts στη Βρετανία, στην απόκλιση από τον ακαδημαϊσμό και στην έλξη προς τον πειραματισμό της μορφής. Ηταν μια άλλη πρόταση ζωής, αλλά και μια πρόδρομη μορφή μοντερνισμού. Ηταν μια βραχύβια έκρηξη δημιουργικής ελευθερίας.

Στο Bozar των Βρυξελλών παρουσιάζεται η έκθεση για τον Βικτόρ Ορτά (1861-1947), τον πιο διάσημο Βέλγο αρχιτέκτονα, θεμελιωτή επί της ουσίας του κινήματος της αρ νουβό. Η έκθεση αυτή, με τίτλο «Ο Βικτόρ Ορτά και η γραμματική της αρ νουβό» (έως 14 Ιανουαρίου), μπορεί να συνδυαστεί με την έκθεση στο μουσείο Horta με τίτλο «Ο Βικτόρ Ορτά versus Αρ Νουβό. Το λεξιλόγιο του Ορτά» (έως 7 Ιανουαρίου). Είναι ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον για την αρ νουβό, που μετά την πτώση της ως κινήματος μιας αισθητικής μόδας (αυτό συνέβη περί το 1910, ίσως και νωρίτερα) αναβίωσε τη δεκαετία του ’60, συνδεόμενη και με την ψυχεδέλεια (εξαιρετικά ορισμένα εξώφυλλα LP του Τζίμι Χέντριξ, της Τζάνις Τζόπλιν, των Πινκ Φλόιντ κ.ά. με σαφείς αναφορές στην αρ νουβό).

1.000 κτίρια στις Βρυξέλλες

Στις Βρυξέλλες μόνο, υπάρχουν περί τα 1.000 κτίρια της αρ νουβό, εκ των οποίων τουλάχιστον 200 είναι κηρυγμένα εθνικά μνημεία. Ο Ορτά είναι προσωπικότητα εθνικής εμβέλειας. Η έκθεση στο Bozar ανοίγει και μια επώδυνη παράμετρο για την περηφάνια των Βέλγων καθώς συνδέει, έστω και εμμέσως, τη συνεργασία του Ορτά με τον διοικητή υπεύθυνο εξωτερικών υποθέσεων του Κονγκό, όταν ήταν ιδιοκτησία του Λεοπόλδου Β΄, διαβόητου για τις μαζικές σφαγές των κατοίκων της αποικίας. Είναι, δηλαδή, και μια παράλληλη ευκαιρία για μια επισκόπηση ενός σύνθετου και αντιφατικού παρελθόντος για τους Βέλγους.